Gabriela Matuszek Livres

Tom szkiców Gabrieli Matuszek zawiera teksty publikowane w ciągu kilkunastu lat i obejmuje bogaty wachlarz zagadnień. Książka składa się z kilku kręgów tematycznych. Pierwszy, zatytułowany Męskość i polityka, najbardziej obszerny, zawiera teksty poświęcone porównawczej analizie ważnych powieści polskich i europejskich, podejmujących istotne tematy społeczne, polityczne i egzystencjalne (M. Houellebecqa, J.M. Coetzeego, G. Grassa, B. Schlinka, H.U. Treichela, S. Chwina, A. Libery, P. Huellego), jak również interpretacje utworów Macieja Słomczyńskiego i Szczęsnego Wrońskiego, których tematem jest rozpoznanie mechanizmów politycznego zniewolenia. Autorkę interesuje zagadnienie, czy i na ile literatura może być narzędziem ocalenia zdegradowanego świata, czy potrafi jeszcze podejmować wielkie moralne tematy, obnażać prawdy prywatnej i zbiorowej biografii, pokazywać mechanizmy polityki (oraz jej związki z erotyką) ? i w jaki sposób to robi. W drugiej części, zatytułowanej Wyobraźnia i poezja, zawarte zostały interpretacje książek, która Autorka uważa za warte wprowadzenia w szerszy czytelniczy obieg. Jest tu mowa m.in. o znakomitej a niedocenionej pisarce Katarzynie Turaj-Kalińskiej, świetnej poezji Józefa Kurylaka i Wiesława Kulikowskiego, interesującej nowatorskiej propozycji Michała Zabłockiego czy fascynującej powieści Brygidy Helbig Inna od siebie. Kolejna część książki przedstawia fenomen pierwszej w Polsce ?szkoły pisarzy? (Studium Literacko-Artystycznego działającego na Uniwersytecie Jagiellońskim od 1994 r.), której Autorka jest założycielką i którą do dziś kieruje. Znalazły się tu dwa interesujące wywiady oraz obszerny szkic poświęcony historii studium, którego wykładowcami byli najwybitniejsi polscy twórcy i krytycy, a wielu wychowanków zdobyło prestiżowe nagrody literackie. Rozdział Uczniowie poświęcony jest omówieniom książek absolwentów i absolwentek SLA, znacząca część przypada tu na promowanie debiutów. Ważnym tematem książki jest także twórczość wybitnego tłumacza literatury polskiej, Henryka Bereski, omawiana w szkicach poświęconych jego biografii, działalności translatorskiej oraz poezji. Istotne miejsce zajmuje tu również zapis wywiadu udzielonego Autorce w 1996 r. Ostatnia część, O sztuce, zawiera trzy obszerne eseje poświęcone malarstwu artystów wyznaczających różne przestrzenie myśli, wyobraźni i techniki malarskiej: Janowi Vermeerowi, Andy?emu Warholowi i Grzegorzowi Stecowi. Książkę zamyka posłowie pióra Wojciecha Kudyby.

Nach der ausführlichen Biographie Stanislaw Przybyszewskis von George Klim, dem Rezeptionsband „Über Stanislaw Przybyszewskis“ und der Biographie über seine Frau Dagny Juel-Przybyszewska von Thaddeus Wittlin legt der Igel Verlag nun eine wietere Monographie über diesen deutsch-polnischen Autor vor. Die beste Kennerin seines Werkes, Gabriela Matuszek, spürt darin der ungeheuren Wirkung nach, die Przybyszewski in der deutsche Literatur hinterlassen hat. Dem Buch war in der Originalausgabe ein derartiger Erfolg bescheiden, daß es binnen kürzester Frist vergriffenw ar und nachaufgelegt werden mußte. Die deutsche Übersetzung erscheint drei Jahre nach der Erstveröffentlichung in Polen.

W tym napisanym z niesłychanym znawstwem i pasją tomie szkiców naukowych Gabriela Matuszek przygląda się literaturze wczesnego modernizmu z perspektywy psychoanalitycznej, antropologicznej, kulturowej i genderowej. Książka składa się z artykułów monograficznych, poświęconych poszczególnym pisarzom polskim i obcym (Wyspiańskiemu, Ibsenowi, Przybyszewskiemu, Żeromskiemu i Alinie Świderskiej), w których badaczka analizuje i interpretuje albo pojedyncze dzieła, albo całokształt twórczości pod określonym kątem. W innych tekstach autorka rozpoznaje i diagnozuje manifestujące się w literaturze zjawiska kulturowe i społeczne, także te wyparte bądź tabuizowane. To teksty o emancypacyjnych działaniach kobiet w Galicji, o neurotykach, histerykach i narcyzach w prozie artystowskiej, o inceście w literaturze przełomu XIX i XX wieku, o znaczeniach i kontekstach tańca w kulturze i literaturze, pokazane z wielu interesujących perspektyw. Klamrą spinającą te rozważania są motywy masek i demonów, które należy także traktować jako metaforą metodologicznego podejścia autorki, którą interesuje to, co ukryte pod powierzchnią tekstu, pod maską klisz i kulturowych schematów, gier tożsamościowych dręczących destruowany podmiot i jego ciało; co podświadome i w tym sensie „demoniczne', bowiem działające z ukrycia, skłaniające więc do głębszych interpretacji. (z recenzji prof. UAM. Brygidy Helbig-Mischewski)

Diese Monographie liefert eine längst überfällige, hochinteressante Werk-Interpretation des frühmodernen deutsch-polnischen Schriftstellers Stanislaw Przybyszewski. Die führende Przybyszewski-Expertin Gabriela Matuszek weist nach, wie präzise seine Texte die Krise des Subjekts und den Zerfall des kollektiven Weltbildes sowie die daraus resultierenden existenziellen und ästhetischen Konsequenzen (z. B. die Hysterie, den Nihilismus, das Ekstatische) abbilden. Bei Przybyszewski sind Neurose und Psychose die deutlichsten Ausdrucksformen für die verborgenen Chiffren von Kultur und deshalb analysiert er das „erotische“ und das „kranke“ Subjekt. Sein Œuvre dokumentiert diese durch die Moderne bedingte, vielschichtige Krise im Allgemeinen und ist ausgezeichnetes Anschauungsmaterial für jene des Männlichen gegen Ende des 19. Jahrhunderts im Besonderen. Das Buch verbindet die klassische Monographie (samt Diachronie und linearer Erzählstruktur, die hier auf drei Ebenen geführt wird) mit neuen Lesarten, welche die Primärtexte in moderne und postmoderne Zusammenhänge einbetten. Das vorliegende Buch ist die Übersetzung einer 2008 in Krakau publizierten Monographie, die 2009 mit dem Preis des Polnischen Wissenschafts- und Hochschulministers ausgezeichnet wurde.

Im vorliegenden Band sind die wesentlichen Rezensionen aus der frühen Berliner Phase Przybyszewski abgedruckt, dazu originale Porträts, Nachrufe und die substanziellen Forschungsbeiträge der jüngsten Zeit. Die umfangreiche Dokumentation versammelt ausgschließlich Rezeptionszeugnisse, die in deutscher Sprache erschienen. Sie stellt das repräsentative Material dem Leser und Forscher zur Verfügung, das auch die Grundlage des Buches „Der geniale Pole“ der Herausgeberin bildet, das in Polen bereits in 2. Auflage vorliegt.