Urszula Świderska-Włodarczyk Livres

Wszyscy w jakimś stopniu jesteśmy spadkobiercami wartości szlacheckich. Poszukujemy korzeni, otaczamy się rodowymi portretami i herbami. Na szlachecką modłę posługujemy się tytułami ,,pan” i ,,pani”. Warto badać te wartości, pisać o nich i je przypominać. Bez tego nie będziemy potrafili zrozumieć naszej kultury i współczesnych standardów. Przełom średniowiecza i czasów nowożytnych przyniósł wiele przeobrażeń natury politycznej, społecznej, ekonomicznej i kulturowej, także w Rzeczypospolitej. Potomkowie dawnych rycerzy stawali się szlachcicami. Nowe czasy to nowe powinności, a wraz z nimi – nowe wzorce osobowe. Specjaliści od władania mieczem musieli przyjąć rolę gospodarnych zarządców. Efektywne kierowanie folwarkiem to tylko jeden z obowiązków tytułowego homo nobilis. Oczekiwano, że będzie on także profesjonalnym urzędnikiem i dyplomatą, skutecznym działaczem politycznym, żołnierzem gotowym do walki, dworzaninem z krwi i kości, a do tego – troskliwym mężem i ojcem, ludzkim panem, życzliwym sąsiadem, dobrym obywatelem i gorliwym chrześcijaninem. Do każdej z tych ról szlachcic był powołany. Jak miał sprostać tym wszystkim wymaganiom? Autorka rekonstruuje wzorzec osobowy szlachcica, przywołując wskazówki i zalecenia zawarte w zwierciadłach z XVI i XVII wieku oraz innych utworach o charakterze moralizatorskim.

Następna po Homo nobilis odsłona badań nad wzorami i wzorcami osobowymi, które w każdej epoce kształtują postawy i styl życia ludzi. Tym razem autorka na podstawie źródeł, głównie kronikarskich, analizuje sylwetkę wzorcowego wojownika i rycerza w średniowiecznej Polsce. Jakie powinien mieć cechy? Jakie umiejętności? Jak powinien postępować w walce i w życiu codziennym? Czego od niego wymagał władca, a czego rodzina? Przy okazji poszukiwania odpowiedzi na te pytania poznajemy barwną panoramę średniowiecznej Polski, a zwłaszcza życia jej elity. Rycerskie wzory i wzorce osobowe w średniowiecznej Polsce to zjawisko niezwykle interesujące, ale też stosunkowo mało przebadane. Powstało wprawdzie wiele opracowań na temat etosu rycerskiego, obyczajów i wzorów rycerskich, lecz większość z nich poświęcona jest kulturze zachodniej. To w niej bowiem narodził się i ukształtował ten średniowieczny rycerski ideał przyjmowany następnie na gruncie polskim. Nadal brakuje jednak portretu doskonałego polskiego rycerza. Nie dysponujemy przecież źródłami na miarę świeckiej literatury zachodnioeuropejskiej, zwłaszcza barwną epiką i liryką rycerską. Musimy zadowolić się rodzimymi przekazami narracyjnymi, w postaci kronik – poczynając od dzieł Galla Anonima, a na Janie Długoszu kończąc. Specyfika tych tekstów niesie ze sobą oczywiste ograniczenia, ale jednocześnie umieszcza nas bliżej życia w średniowiecznej Polsce. Dlatego pozwala na uchwycenie faktycznie pożądanych wtedy wzorów i wzorców osobowych, a także na ukazanie wielu tworzących je uwarunkowań oraz elementów zbieżnych z obcym pierwowzorem i typowych dla Polski wieków średnich. Rycerskie wzory i wzorce osobowe są również dlatego tak bardzo istotne, że wpłynęły na ukształtowanie się norm postepowania szlachty, a – co za tym idzie – widoczne są także w późniejszych wzorcach powstańczych, niepodległościowych i obywatelskich. Co więcej, większość z nich pozostaje aktualna w czasach nam współczesnych.

Wszyscy w jakimś stopniu jesteśmy spadkobiercami wartości szlacheckich. Poszukujemy korzeni, otaczamy się rodowymi portretami i herbami. Na szlachecką modłę posługujemy się tytułami ,,pan i ,,pani. Warto badać te wartości, pisać o nich i je przypominać. Bez tego nie będziemy potrafili zrozumieć naszej kultury i wsp�łczesnych standard�w. Przełom średniowiecza i czas�w nowożytnych przyni�sł wiele przeobrażeń natury politycznej, społecznej, ekonomicznej i kulturowej, także w Rzeczypospolitej. Potomkowie dawnych rycerzy stawali się szlachcicami. Nowe czasy to nowe powinności, a wraz z nimi - nowe wzorce osobowe. Specjaliści od władania mieczem musieli przyjąć rolę gospodarnych zarządc�w. Efektywne kierowanie folwarkiem to tylko jeden z obowiązk�w tytułowego homo nobilis. Oczekiwano, że będzie ON także profesjonalnym urzędnikiem i dyplomatą, skutecznym działaczem politycznym, żołnierzem gotowym do walki, dworzaninem z krwi i kości, a do tego - troskliwym mężem i ojcem, ludzkim panem, życzliwym sąsiadem, dobrym obywatelem i gorliwym chrześcijaninem. Do każdej z tych r�l szlachcic był powołany. Jak miał sprostać tym wszystkim wymaganiom? Autorka rekonstruuje wzorzec osobowy szlachcica, przywołując wskaz�wki i zalecenia zawarte w zwierciadłach z XVI i XVII wieku oraz innych utworach o charakterze moralizatorskim