Jaworska-Witkowska Monika Livres

Książka składa się z dwóch części. Pierwsza dotyczy metodologicznej relacji pedagogiki wobec kultury i możliwości poznania humanistycznego dokonującego się w „trudnych syntezach” złożonych sytuacji poznawczych, czyli między drogami kultury. Druga z nich stawia kwestię „zysku symbolicznego”, jaki może być udziałem pedagogiki, pod warunkiem podjęcia przez nią wysiłku osadzenia problematyki także w kontekstach narracji zmarginalizowanych, zapomnianych czy zakazanych, a – jak się okazuje – budzących jej wrażliwość kulturową i zrozumienie niezbędnego zakresu osadzenia w kulturze dla każdego typu myślenia i działania edukacyjnego. Prezentowana praca jest więc propozycją (kierunku) strategii naświetlania wybranych tropów dla pedagogiki, zarazem uruchamiającą już częściowo dyskursy, możliwe w pedagogice, i podejmuje próby kilku zapowiedzi aplikacyjnych, które wymagają rzecz jasna dalszych rozwinięć. Uzupełnienia te, zebrane w osobnym tomie, opisuję w zakończeniu pracy. Przedstawiona Czytelnikowi obszerna i wielowątkowa książka nie będzie z pewnością łatwa w odbiorze, choć mam nadzieję, że trud zmierzenia się z nią opłaci się, a przynajmniej unaoczni powagę zadania, jakie współcześnie staje przed pedagogiką jako całością, choć nie zawsze jesteśmy tego świadomi, czy na to przygotowani. Recenzje: „Dawno już nie czytałem tak znakomitej rozprawy naukowej, której efektem będzie niewątpliwie przełom w metodologii odczytywania tekstów z zakresu humanistyki […]. Autorka twórczo przeszukuje archiwum kultury dla pedagogów, wyłuskując z literatury pięknej, literaturoznawstwa i współczesnych studiów filozoficznych i pedagogicznych niedostrzegane w swej imperatywnej wartości fragmenty, zachęcając nas zarazem do zanurzenia się w nich i »wyłowienia pereł« niezwykle trafnie cytowanych myśli. Tworzy w ten sposób własne pasaże myśli, nie pozwalając na to, by te – Jej zdaniem – najważniejsze dla kultury nie pozostały na »śmietniku historii idei«. […] wprowadza alternatywne style narracji, otwierając zarazem nowe przestrzenie do badań kulturowych w pedagogice […]. Recenzowana książka staje się humanistycznym projektem nowej metodologii badań hermeneutycznych, które otwierają się na wielogłos, przygodność, poetykę fragmentu czy kolaż tropów niedokończonych myśli […]”. Prof. zw. dr hab. Bogusław Śliwerski „Książka […] ma szanse zaistnienia zarówno w pedagogice, jak i w kulturoznawstwie czy teorii sztuki. Autorka bowiem nie pisze o humanistyce i nie postuluje humanistyki, ale ją po prostu uprawia. Najbardziej zdumiewająca i budząca szacunek jest u Autorki umiejętność adaptacji własnej wyobraźni […]. To zupełnie niespotykany na gruncie humanistyki (i gdziekolwiek indziej) poliglotyzm wyobraźni. Autorka nie tylko biegnie z wilkami, ale i z nimi rozmawia. Dotykanej materii, niekiedy bardzo delikatnej i niebywale wrażliwej, Autorka ani przez chwilę nie próbuje obrazić czy upokorzyć przygotowaną na twardo metodologią […]. To świat natury ludzkiego myślenia, gdzie nie ma granic wyznaczonych przez katedry, wydziały i stopnie naukowe […]. To wielkie wietrzenie pedagogiki. Widać na to już czas. Czas na pedagogów intelektualistów, a nie tylko teoretyków, czas na pedagogiczne idee, a nie tylko rekonstrukcje. Gratuluję! […] Mało tego, uważam, że będzie to zdecydowanie najważniejsza praca opublikowana w szlachetnym »Impulsie«”. Prof. zw. dr hab. Aleksander Nalaskowski

Treść tej książki została wywołana przez esej Zbigniewa Kwiecińskiego o współczesnych nurtach pedagogii, który otwiera nasz tom i jest doń właściwym wstępem. Esej ten zawiera psychoanalityczną intuicję czy też hipotezę autora, że być może trwałość praktyk edukacyjnych i towarzyszących im wtórnie ich uzasadnień w pracach pedagogicznych ma swoje źródła nie tyle w myśli naukowej, ile w pierwotnych, głębinowych żądzach człowieka: dążeniu do władzy i korzyści, natomiast pojawiające się marginalnie od wieków próby przeciwstawiania im transgresyjnych projektów i realizacji wychowania do wspierania pełni rozwoju każdej jednostki, osiągania przez nią autonomii, kreatywności i szczęścia wypływają z uczuć i postaw, które stanowią o istocie człowieczeństwa – z miłości, życzliwości, empatii i dobroci. […] Treść tej książki została także wywołana przez reakcję Moniki Jaworskiej-Witkowskiej na esej Zbigniewa Kwiecińskiego o pobocznych nurtach pedagogii. Inspirujące było także wskazanie przez tego ostatniego i Lecha Witkowskiego […] na możliwość pedagogicznej lektury Dziennika Witolda Gombrowicza, co było początkiem i zaczynem nieśmiałej nadziei na pedagogikę z wnętrza kultury. Jest więc niniejsza książka relacją współmyślenia i dyskusji autorów o drogach kulturowych pedagogii, o obliczach paidei w kulturze oraz marzeń o pedagogice jako „specjalizacji wyższego rzędu”, jako dyscyplinie chłonnej i generatywnej, przeciwstawionej parcjalnym rozwinięciom w hermetycznych, dyskursywnych gettach specjalizacji. Książkę tę dedykujemy Profesorowi Lechowi Witkowskiemu na jego sześćdziesiąte urodziny. Lech Witkowski od początku wkroczenia do obszaru dyskusji, badań, studiów i pisarstwa naukowego dotyczącego edukacji i pedagogiki był mistrzem odwagi i niekonwencjonalnego sięgania po nieznane teorie i najważniejsze omijane kategorie, podejmowania najtrudniejszych problemów i twórczego ich rozwiązywania, otwierania pedagogiki polskiej na całą humanistykę współczesną, na odkrywanie dla pedagogiki wielkich autorów spoza jej własnego pola badawczego. Bez jego studiów i książek nad teoriami rozwoju w cyklu całego życia i w pionowym profilu dorastania moralnego, teoriami zmiany społecznej i kryzysu tożsamości jednostki, społeczeństwa i systemu społecznego, teoriami pogranicza kulturowego, nad pedagogiką krytyczną i inspiracjami psychoanalizy dla pedagogiki, studiami nad kategoriami ambiwalencji i autorytetu – pedagogika polska byłaby dzisiaj w innym momencie i obszarze swojego rozwoju. Monika Jaworska-Witkowska Zbigniew Kwieciński

Impulsem do powstania niniejszej książki była debata jaka została zorganizowana w ramach cyklu spotkań roboczych, jakiego tradycję chcielibyśmy ustanowić w kręgu humanistów (pedagogów, acz nie tylko) o podobnej wrażliwości. W dniach 2729 listopada 2009 roku w Międzyzdrojach odbyło się pierwsze KOLOKWIUM: PRZEBUDZENIA HUMANISTYCZNE na temat: SYMBOLICZNE WYZWANIA DLA PEDAGOGIKI: AUTORYTET, INTEGRALNOŚĆ, WYKLUCZENIE, TOŻSAMOŚĆ. Książka [...] udanie łączy zamiar relacjonowania zaawansowanych postaw poznawczych i rozwijania narracji, która mając charakter polemiczny i krytyczny wychodzi zarazem naprzeciw potrzebom dojrzałej dydaktyki uniwersyteckiej [...]. Wyróżnia się na tle wielu innych swoim otwartym zaproszeniem do podjęcia na serio, bez niedomówień i kamuflażu rozmaitych problemów akademickiej humanistyki jako teorii i praktyki budowy środowisk i kształtowania typów wspólnot [...]. Spór o podjęte w niej bardzo zasadnicze problemy kondycji humanistyki akademickiej winien toczyć się na serio i publicznie, a nie tlić gdzieś w zakamarkach pokątnych krytyk i środowiskowych plotek.