Raś Danuta Ordre des livres

Praca dotyczy wychowania młodzieży zagrożonej niedostosowaniem społecznym, przestępczością w pierwszej połowie XX wieku w Zakładzie Wychowawczym w Cieszynie oraz w placówkach pokrewnych. Zawiera opis działalności zakładu oparty na oryginalnych dokumentach z tego zakresu, wywiadach, zdjęciach i wspomnieniach. Placówka stanowiła przykład wzorowo zorganizowanej instytucji, posiadała dobrze przygotowaną kadrę pedagogiczną, kształciła w kilkunastu zawodach i prowadziła bogatą działalność kulturalną, sportową i oświatową.

Uwagi o więzieniach, zapobieganiu występkom i wychowaniu młodzieży mają na celu przypomnieć i niejednokrotnie ocalić od zapomnienia dawno wydane prace z tego zakresu. Zostały one pomyślane jako uzupełnienie, uściślenie poglądów i propozycji, a także odkrycie nowych i przypomnienie dawnych koncepcji, mogą stanowić uzupełnienie monografii z pedagogiki, socjologii, opieki społecznej, prawa, psychologii klinicznej i kryminologii. Pozwalają też na bezpośredni kontakt odbiorcy z oryginalnym tekstem danego autora lub sprawozdaniem z działalności placówki, co ma największą wartość. Każda interpretacja tekstu, nawet najbardziej celna, w jakimś stopniu stanowi wyraz poglądów interpretatora, zmienia i ogranicza pierwotny tekst. Z tego właśnie powodu zachowano pisownię oryginalną poszczególnych dzieł, przedstawione fragmenty zostały zaczerpnięte z pierwszego wydania danej pracy, a tam, gdzie nie było to możliwe z najstarszej dostępnej wersji. Teksty w Uwagach o więzieniach... ułożone są chronologicznie. Podzielono je na dwie części z uwagi na kontekst historyczny, język i pisownię oraz sytuację w więziennictwie i praktyce oświatowo-wychowawczej: 1) od tekstów najstarszych do drugiej połowy XIX wieku (po powstaniu styczniowym), 2) od lat siedemdziesiątych do końca I wojny światowej. Kontynuacja tej pracy będzie obejmować dwudziestolecie międzywojenne (Przestępczość i wychowanie w dwudziestoleciu międzywojennym. Wybórtekstów). Zamieszczone w niniejszym zbiorze teksty dotyczą historii więziennictwa, kryminologii, resocjalizacji oraz dobroczynności i opieki nad dzieckiem i rodziną. Interdyscyplinarny dobór tekstów miał na celu przybliżenie współczesnemu czytelnikowi poglądów na wychowanie i postępowanie z przestępcami. Starano się unikać jednostronności w doborze tekstów w celu zobrazowania i udokumentowania rzeczywistości społeczno-wychowawczej oraz związków łączących problem kształtowania osobowości z takimi działaniami, jak profilaktyka społeczna i postępowanie z przestępcami. Przytoczone fragmenty odzwierciedlają jednocześnie historię więziennictwa, dobroczynności i opieki nad ludźmi na marginesie życia społecznego. Przeszłość omawianej dziedziny oraz zamieszczone tutaj teksty skłaniają do refleksji nad współczesnością: jakie i jak ukierunkowane działania powinny być podejmowane w celu pomocy, reedukacji oraz poszanowania praw każdego człowieka i społeczeństwa?

Przestępczość i wychowanie w dwudziestoleciu międzywojennym jest kontynuacją pracy pod tytułem Uwagi o więzieniach, zapobieganiu występkom i wychowaniu młodzieży stanowiącej wybór tekstów z XVI– XX wieku. W obu publikacjach obowiązują takie same zasady doboru oraz opracowania materiałów. Dotyczą one zagadnień profilaktyki społecznej, postępowania z przestępcami (głównie w okresie nieletniości) oraz warunków życia rodzin. W okresach wcześniejszych piśmiennictwo z tego zakresu było skromniejsze – mimo niejednokrotnie interesujących i znaczących publikacji. Dwudziestolecie międzywojenne z uwagi na bogactwo opracowań stanowiących podwaliny ustawodawstwa oraz wiedzy w tej dziedzinie po II wojnie światowej, a także w wieku XXI zasługuje na odrębne potraktowanie. We wszystkich zamieszczonych tekstach zachowano oryginalną pisownię. Wierność oryginałowi ma tę przewagę nad uwspółcześnianiem zapisu, że pozwala odbiorcy na samodzielne odczytanie zawartych w publikacji poglądów, bez przekłamań i interpretacji narzuconej przez innych. Poza tym słownictwo, składnia itp. wciąż ulegają zmianom, a tekst początkowo współcześnie brzmiący po pewnym czasie się przedawnia i wtedy może zamazywać pierwotne znaczenia. Duża część przedrukowanych w niniejszym opracowaniu tekstów pochodzi z dwóch ważnych publikacji okresu międzywojnia. Z zakresu więziennictwa jest to Księga jubileuszowa więziennictwa polskiego 1918–1928 z roku 1929, zamykająca pierwszą połowę dwudziestolecia, a z zakresu wychowania – Encyklopedia wychowania z lat 1933–1939. Niniejsze opracowanie ma na celu przybliżenie współczesnemu czytelnikowi – humaniście oraz badaczowi dziedzin pedagogiczno- społecznych i prawnych – poglądów wielu autorów zawartych w różnych publikacjach. Starano się przedstawić ważne zjawiska z zakresu pedagogiki, prawa i nauk społecznych z wielu punktów widzenia. Dostęp do oryginałów zamieszczonych tutaj tekstów jest współcześnie trudny, książki są zniszczone, zachowało się niewiele egzemplarzy z uwagi na kilkadziesiąt lat, jakie upłynęły od ich wydania, zniszczenia wojenne, przeprowadzki itp. Poza tym umieszczenie w jednym opracowaniu tekstów odwołujących się do dziedziny wychowania, ale również do nauk społecznych i kryminologii, przyczyn przestępczości, opieki nad dziećmi zaniedbanymi, rodziną zagrożoną i postępowaniem z przestępcami ułatwi odbiorcy studiowanie tych zagadnień, a także może być pomocne przy dalszych, indywidualnych poszukiwaniach. Układ chronologiczny tekstów stanowi jednocześnie swego rodzaju egzemplifikację rozwoju języka na przestrzeni lat – zapisu tekstu, ortografii, słownictwa, składni, a także sposobu argumentacji. Jak pisał ksiądz Jan Twardowski, niejednokrotnie cenne prace zostały „spalone z Wilczą w czas powstania”. Aby ocalić te, które zdziesiątkowane jeszcze pozostały, opracowano niniejszy wybór tekstów. Niniejsza publikacja zawiera jedynie wybrane opracowania. Wiele interesujących tekstów pominięto (np. Heleny Radlińskiej, Floriana Znanieckiego i in.), gdyż z uwagi na wydania po II wojnie światowej są bardziej znane czytelnikowi, dotyczą problemów społecznych itp.