Tomasz Lawenda Livres

Prezentowana pozycja to monografia dwóch szesnastowiecznych dramatów: dzieła wybitnego szkockiego humanisty George'a Buchanana - 'Iepthes sive votum tragoedia' (1554) oraz jego polskiej parafrazy autorstwa Jana Zawickiego pt. 'Jeftes' (1587), stanowiących egzemplifikację gatunku tragedii biblijnej. Dzięki adaptacji łacińskiego oryginału poeta, należący do grona pisarzy objętych mecenatem Jana Zamoyskiego, stworzył pierwszą polskojęzyczną regularną tragedię biblijną w odmianie antycznej (obok łacińskiego dramatu Szymona Szymonowica 'Castus Ioseph', (1587). Przedstawienie starotestamentowej historii ślubowania i ofiary Jeftego (Sdz 11, 30 - 40) w schemacie konstrukcyjnym tragedii greckiej ('Ifigenia a Aulidzie' Eurypidesa) wiązało się w dziele Buchanana i Zawickiego z charakterystycznym dla humanizmu chrześcijańskiego poszukiwaniem dialogu kultury antycznej i tradycji chrześcijańskiej. Jednym z głównych wątków publikacji jest ujmowany w perspektywie teologicznej problem tragizmu w obu tragediach, jak również metody konstruowania renesansowego dramatu historycznego.

Prezentowane studium mieści się w nurcie ahistorycznym. Nie bada ściśle biograficznego aspektu analizowanych fraszek, lecz stopień ich uwikłania kompozycyjnego, zdolność kreowania sensów naddanych. Refleksją interpretacyjną obejmuje kilkadziesiąt miniatur, widząc w nich - na odpowiednim poziomie odbioru - relatywnie spójny układ o znamionach cyklu (plan teleologiczny). Za podstawowe kryterium wspomnianej właściwości uznaje ogólną zgodność tych utworów z ideą nadrzędną spod znaku elegiae amatoriae. Objęte analizą przykłady fraszek funkcjonują jako różne aspekty tego samego ujęcia literackiego, kreują zasadniczo jednorodny model uczuciowy, rozpoznawany także w innych zbiorach Kochanowskiego. Potwierdzają nadto istnienie bardziej ogólnego podmiotu całości, wyłaniającego się z szeregu podmiotów indywidualnych. Niektóre z wierszy funkcjonują w szerszym niż tylko Fraszki obszarze odniesień jako analogie semantyczne bądź warianty rozwiązań kompozycyjnych w Elegiach, Pieśniach, Foricoeniach, czy Fragmentach. Kontekstualne potraktowanie tych miniatur daje niejednokrotnie możliwość poznania ich ukrytych konotacji.