Hanna Gosk Livres

Tytułowe „imperium” jest tu rozumiane jako źródło rozmaitych form dominacji kulturowo-cywilizacyjnej, politycznej, ideologicznej (różnych odcieni), a także militarnej, doświadczanej przez Europę Środkową i Wschodnią zarówno ze strony Wschodu, jak i Zachodu. Zależność od „imperium” oraz niepełna suwerenność tego obszaru miały wpływ na ukształtowanie mentalności zamieszkujących go narodów, społeczeństw, wspólnot, jednostek; ich poczucia tożsamości, stosunku do swoich i obcych. Decydowały o sposobach i wymiarze partycypacji w projekcie europejskiego wielkiego modernizmu, o rozumieniu roli państwa i znaczeniu narodu, o wytworzeniu więzi społecznych opartych na… braku zaufania, o skomplikowanych relacjach z władzą reprezentującą często obce interesy. Rozważania zawarte w tym tomie koncentrują się na zagadnieniu, jakie ślady wspomniane okoliczności pozostawiły w literaturze polskiej XX i XXI wieku.

Książka pod redakcją Hanny Gosk i Łukasza Pawłowskiego jest pierwszą poważną próbą odpowiedzi na pytanie, jakie świadectwo wystawiła literatura transformacji ustrojowej i jej skutkom, jak oceniła ten czas. Jest to praca pionierska, wyznaczająca drogę kolejnym rozpoznaniom. Pisanie na gorąco i rozważania naukowe to gatunki dalekie od siebie. Ich spotkanie okazało się jednak szczęśliwe, obiecujące i odkrywcze. Ułatwia zrozumienie tego, co przeżyliśmy, i co ciągle przeżywamy. Już sam pomysł, by poddać analitycznej refleksji odwzorowania w najnowszej literaturze samego zjawiska oraz wielorakich skutków transformacji ustrojowej, społecznej i ekonomicznej, która dokonała się w Polsce od 1989 roku, zasługuje na uznanie. Literatura, jak zresztą zawsze, stała się rejestratorem tego wstrząsu, ale poddała go refleksji niedostępnej badaniom socjologicznym, psychologicznym czy kulturowym. Zebrane w tej książce szkice układają się w pouczającą opowieść o procesie przyswajania pozornie znanego.

Książka zawiera szkice kilkunastu autorów , poświęcone badaniom, w jaki sposób literatura polska reagowała na zmiany czasów przełomu w latach 1918, 1945, 1989. Rejestrując ślady przełomu, literatura nie tylko niejednokrotnie wyprzedzała w czasie ustalenia historyków, socjologów i innych badaczy, ale również dokonywała niekiedy rozpoznań trudnych do uchwycenia przez jakikolwiek analityczny warsztat. W tym sensie okazuje się niezwykle czułą membraną, wychwytującą nawet najbardziej subtelne procesy niedostrzegalne z innych punktów widzenia. Zamysłem przy kompletowaniu zespołu autorów było, by ich teksty możliwie najlepiej oddawały szeroką gamę problemów rozpiętych pomiędzy tymi symbolicznymi datami. Szczególnie interesujące są opowieści, których medium stały się utwory dwudziesto- i dwudziestopierwszowiecznej literatury polskiej, tworzone zarówno w spontanicznej reakcji na wydarzenia historyczne, jak i konstruowane z perspektywy czasu; teksty zarówno uznające dane wydarzenie za przełomowe, jak i tę przełomowość kwestionujące. Innymi słowy, analizie poddano rozmaite literackie strategie dyskursywizacji historycznych przełomów.

W książce przedstawiono aktualny stan wiedzy na temat magnesów. Omówiono wytwarzanie i stosowane materiały magnetyczne twarde, ze szczególnym uwzględnieniem materiałów zawierających metale z grupy ziem rzadkich. Zamieszczono informacje dotyczące ich właściwości magnetycznych, struktury, metod wytwarzania i ich wpływu na właściwości użytkowe. Omówiono również podstawowe zastosowania magnesów. Następnie opisano mechanizmy koercji w magnesach, procesy przemagnesowania warunkujące właściwości magnetyczne oraz rolę i metody obserwacji struktury domenowej. Książka zawiera też zarys historii materiałów magnetycznych twardych. Uzupełniają ją tablice, w których podano właściwości magnesów, a także słowniczek podstawowych terminów.

Choć wydawało mi się, że dobrze znam zainteresowania badawcze Hanny Gosk, to jednak zaskoczyły mnie – pozytywnie – strategia autorska i buntownicza siła tej książki. Autorka postrzega dwudziestowieczną historię i kulturę polską jako obszar poddany aktom opresywnym, które jawnie lub skrycie reprezentowane są w narracjach literackich. Ta opresyjność wynika nie tylko z oddziaływania twardych faktów historycznych, rozgrywających się w makroskali, takich, jak wojny, rewolucje, przeobrażenia ustrojowe, itd… Bierze się również, jeśli nie przede wszystkim, z przemilczania (omijania) społecznych, kulturowych, psychologicznych, konsekwencji tych zmian, trudnych do udźwignięcia, powiązanych ze złą pamięcią, poczuciem winy i wstydu, zaburzonym rozpoznaniem własnej tożsamości, fałszywymi aspiracjami, skrywanym przekonaniem o naszej gorszości, drugorzędności, które rezonuje w gestach pozornie wysokiej samooceny, niechęcią wobec obcych, lękami i kompleksami. Z recenzji prof. dr hab. Grażyny Borkowskiej (Instytut Badań Literackich PAN)