Cieślik Ewa Livres

Kiedy w 2013 r. władze Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL) ogłosiły światu, że zamierzają reaktywować starożytny Jedwabny Szlak, nikt nie spodziewał się, że ich strategia będzie tak ambitna. Przez wprowadzenie swojej wersji szlaku i nazwanie jej Belt and Road Initiative (BRI) Chiny chciały zacieśnić stosunki z wieloma krajami. Początkowo kooperacja miała dotyczyć relacji handlowych i inwestycyjnych (szczególnie związanych z budową infrastruktury), ale z czasem cele BRI rozrastały się, pojawiały się nowe motywy działania i ostatecznie reaktywacja Jedwabnego Szlaku przekształciła się w wielką chińską strategię geopolityczną i geoekonomiczną, której skali dotąd nie dorównało żadne przedsięwzięcie. Inicjatywa objęła zasięgiem także kraje Europy Środkowo- Wschodniej (EŚW), które relatywnie od niedawna w pełni uczestniczą w procesach globalizacji. Chociaż relacje gospodarcze regionu koncentrują się na państwach unijnych, trudno nie zauważyć rosnącej roli Chin. Kraj Środka od czterech dekad intensywnie się rozwija, stał się czołowym eksporterem na świecie, produkuje praktycznie wszystkie rodzaje dóbr, a jego konkurencyjność międzynarodowa oraz pozycja w globalnych połączeniach produkcyjnych pozostają mocne. Pojawienie się Chin w procesach fragmentacji produkcji z jednej strony umożliwia włączenie się EŚW do chińskich łańcuchów wartości, z drugiej zaś stanowi poważną konkurencję dla roli EŚW, zwłaszcza w przemyśle przetwórczym. Chiny, proponując format współpracy 16+1, zadeklarowały gotowość wyjścia naprzeciw potrzebom EŚW, uznając ją za perspektywiczny obszar w kontekście współpracy z całym kontynentem. Dodatkowo kryzys gospodarczy i finansowy z 2008 r. ujawnił szereg zagrożeń dla krajów EŚW, wynikających z ich ścisłej integracji z łańcuchami wartości Unii Europejskiej (UE), i niejako wymusił na nich poszukiwanie alternatywnych partnerów gospodarczych. Na tle tych zdarzeń propozycja przyłączenia się do BRI mogła okazać się interesująca. Książka składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym rozdziale zaprezentowano istotę BRI oraz tło jej powstania. Wskazano na jej historyczne korzenie, motywy i cele, architekturę oraz instytucje ją finansujące. Zaprezentowano także najważniejsze statystyki związane z BRI (szczególnie dotyczące przepływów handlowych i inwestycyjnych oraz budowy infrastruktury) oraz wskazano na wybrane problemy i wyzwania wiążące się z inicjatywą. W drugim rozdziale skoncentrowano się na krajach EŚW i ich relacjach z Chinami. Omówiono stosunki między Chinami a Europą oraz wskazano na dotychczas funkcjonujące połączenia transportowe wiążące te obszary. Szczególną wagę w stosunkach chińsko- europejskich odgrywa format 16+1, który objął region EŚW. Stąd wnikliwie przedstawiono relacje gospodarcze między Chinami a krajami objętymi formatem. W trzecim rozdziale opisano badanie nad powiązaniami Chin z EŚW w zakresie przepływów wartości dodanej w wymianie handlowej towarów. Najpierw zaprezentowano założenia metodologiczne i opisano zastosowaną metodę, a następnie przeanalizowano powiązania w ramach globalnych łańcuchów wartości dla krajów EŚW i Chin z podziałem na korytarze BRI, w których się znalazły.

W książce skoncentrowano się na próbach udzielenia odpowiedzi na następujące pytania: czy pozytywne skutki rozwoju obejmują wszystkie obszary Chin oraz grupy społeczne? Jak głęboko sięgają chińskie wpływy w państwach rozwijających się? Czy Kraj Środka może stanowić zagrożenie gospodarcze dla zmagających się z kryzysem państw rozwiniętych? Jakie są obszary oddziaływania Pekinu na obecny ład międzynarodowy?

Analiza przebiegu przekształceń gospodarki Chińskiej Republiki Ludo­wej od roku 1978 do kryzysu globalnego przeprowadzona na podstawie szczegółowych danych statystycznych. Temat książki został ujęty w trzech rozdziałach: 1. Charakterystyka zmian systemowo-instytucjonalnych i polityka rozwojowa ChRL w latach 1978–2008. Analiza koncentruje się na przekształceniach własnościowych oraz reformach instytucjonalnych na obszarach wiejskich i miejskich, reformie administracji państwowej, reformie podatkowej i decentralizacji budżetowej, zmianach w sposobie prowadzenia polityki monetarnej oraz polityce „otwarcia na świat”. 2. Przebieg procesów rozwoju podstawowych sektorów chińskiej gospodarki po 1978. Zaprezentowano procesy rozwojowe rolnictwa, przemysłu i usług, zmiany w kierunkach handlu zagranicznego oraz przepływach kapitałowych między Chinami a światem. W rozdziale tym zbadano również relacje między handlem zagranicznym a PKB kraju. 3. Rozwiązania chińskie a systemy ekonomiczne rozwiniętych krajów azjatyckich. Wyróżniono cechy wspólne oraz różnice między systemem ekonomicznym budowanym przez Chiny po 1978 r. a systemami rozwiniętych krajów azjatyckich, w szczególności Japonii.

W XXI wieku sytuacja Afryki i jej postrzeganie podlega szybkiej ewolucji. Wzrost zapotrzebowania tamtejszych mieszkańców na bardziej zaawansowane produkty, liberalizacja przepływów handlowych i kapitałowych oraz reformowanie gospodarek sprawiają, że nie tylko rośnie rola kontynentu w gospodarce światowej, ale także pojawia się potrzeba nowego spojrzenia na Afrykę, jako gospodarki wschodzącej. W ostatnich latach w relacjach Polski z Afryką na znaczeniu zyskuje region subsaharyjski, który zdominował polską wymianę handlową z całym kontynentem, a także staje się coraz atrakcyjniejszy dla polskich inwestorów. W monografii zaprezentowano wyniki badań specjalistów z trzech ośrodków uniwersyteckich: Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu i Uniwersytetu Warmińsko- Mazurskiego w Olsztynie. Opracowanie stanowi odpowiedź na pojawiającą się w literaturze naukowej potrzebę ukazania problematyki gospodarek afrykańskich z punktu widzenia współpracy z Polską. Każdy rozdział zawiera wnioski lub rekomendacje dla polskich przedsiębiorstw obecnych w Afryce Subsaharyjskiej lub planujących wejść na jej rynki, jak również dla jednostek administracji publicznej. Obszerny indeks pozwala na łatwe wyszukanie informacji o konkretnym kraju lub sektorze gospodarczym. Przystępny język sprawia, że książka może być pomocna przy nauczaniu studentów takich kierunków, jak ekonomia, logistyka, stosunki międzynarodowe, dziennikarstwo, politologia, afrykanistyka i inne. Przedłożona do recenzji książka jest pozycją ze wszech miar potrzebną i cenną na polskim rynku wydawniczym. Podejmuje ona niecodzienną tematykę relacji ekonomicznych Polski z Afryką Subsaharyjską w ujęciu międzydyscyplinarnym, choć niewątpliwie jest zdominowana przez perspektywę ekonomiczną. I słusznie. W Polsce ukazało się zaledwie kilka pozycji o takim charakterze, co powinno dziwić i zastanawiać, zważywszy na rosnące znaczenie kontynentu afrykańskiego w procesach politycznych i gospodarczych we współczesnym świecie. Afryka jest bowiem kontynentem przyszłości, czy tego chcemy, czy nie. Mimo że wciąż niewielka pod względem gospodarczym, w ciągu dwudziestu lat, według prognoz ONZ, będzie miejscem zamieszkania piątej części światowej populacji (…). Także z punktu widzenia Polski kontynent afrykański wymaga większej uwagi, a już na pewno powinien być przez ekspertów systematycznie „odczarowywany”, przybliżany Czytelnikowi z dbałością o szczegóły, traktowany poważnie, a nie z przymrużeniem oka czy jak mistyczny Czarny Ląd znany z XIX-wiecznych opowieści podróżniczych… Książkę należy uznać za oryginalną i przydatną nie tylko z powodów czysto poznawczych, lecz także utylitarnych. dr hab. Dominik Kopiński (z recenzji) Monografia jest interesującą próbą analizy potencjału inwestycyjnego Afryki Subsaharyjskiej, jednak wnioski z niej płynące nie napawają optymizmem. Polska nie jest gotowa do działania na rynkach trudnych inwestycyjnie, nie do końca uregulowanych, gdzie ryzyko poniesienia straty jest stosunkowo wysokie. Aby skutecznie działać na kontynencie afrykańskim, konieczne jest solidne wsparcie ze strony państwa. Niezbędne są placówki dyplomatyczne, przedstawicielstwa handlowe oraz centra doradcze. Potrzebna jest także świadomość, że końcowy odbiorca w swych upodobaniach i oczekiwaniach często diametralnie różni się od dotychczasowych klientów. To z jednej strony szansa, z drugiej prawdziwe wyzwanie. Czy w najbliższym czasie Polska otworzy się na rynki afrykańskie? Nie wiadomo. Dobrze, że powstała monografia będąca swoistym inwestycyjnym raportem otwarcia. dr hab. Daniel Boćkowski, prof. UwB (z recenzji)