Książka stanowi pierwsze naukowe spojrzenie na problematykę spuścizny
kulturowej pogranicza w Prusach Wschodnich z perspektywy przedstawicieli nauk
prawnych. Autorzy omawiają w niej kryminologiczne, prawnokarne i
administracyjnoprawne zagadnienia związane ze ochron ą dziedzictwa
kulturowego. W szczególności diagnozują przyczyny, przejawy i przeciwdziałanie
patologiom związanym z przedmiotową tematyką. Publikacja jest pokłosiem grantu
naukowego finansowanego przez Polsko-Niemiecką Fundację na rzecz Nauki.
To studium poświęcone literaturze napisanej w języku słoweńskim, chorwackim,
serbskim oraz albańskim, której polskie przekłady ukazały się w latach
1990–2012. Autor analizuje przede wszystkim kategorie polityczne i kulturowe,
jakie wykorzystują (świadomie lub nie) zarówno autorzy i autorki pochodzące z
byłej Jugosławii (m.in. Ivan Čolović, Dubravka Ugrešić, David Albahari,
Miljenko Jergović, Nenad Veličković, Ornela Vorspi, Vesna Goldsworthy, Vedrana
Rudan, Slavenka Drakulić, Maria Todorova, Božidar Jezernik), zachodni
podróżnicy (Robert D. Kaplan, Juli Zeh), jak i polscy pisarze i czytelnicy
(Wojciech Tochman, Andrzej Stasiuk, Gustaw Herling-Grudziński, Inga Iwasiów,
Hanna Samson). Autor przekonująco pokazuje mechanizmy budowania kategorii
narodu oraz opowiadania o narodzie i jednostce. Dowodzi, że proza pisarzy i
pisarek z byłej Jugosławii, która dociera do polskich czytelników, jest
niejednorodna, bywa antynacjonalistyczna, rozbija stereotypy oraz rozwarstwia
kategorie kulturowe, narodowe i płciowe. Bacznie przygląda się polskim
reakcjom na publikacje przekładów tych tekstów, zwraca uwagę na to, co zostało
przeoczone w dotychczas kolonializującym (kładącym nacisk na obcość i
fascynację daleką egzotyką) modelu polskiego czytania postjugosłowiańskiej
literatury. Wynikiem badań jest krytyczne odczytanie/oskarżenie oraz
weryfikacja polskiej – zarówno naukowej, jak i popularnej – recepcji prozy
postjugosłowiańskiej. Monografia rzuca nowe światło na zagadnienia
komparatystyki, postzależności, rynku tłumaczeń, przepływu idei i języka
krytyki w Polsce.
Dogmat płci. Polska wojna z gender Humanista powinien umieć krytycznie
spojrzeć także na to, w czym sam bierze udział. Ta książka jest świadectwem
umiejętności oddalania i przybliżania sporu o gender, który miał swoje
symptomy na długo przed medialnymi wystąpieniami walecznych konserwatystek i
konserwatystów oraz skoncentrowanych na celu aktywistek i aktywistów.
Najłatwiej byłoby stanąć po jednej, swojej stronie, jednak zrozumienie
procesów społecznych i medialnego produkowania światów wymaga idącej pod prąd
analizy wszystkich faktów i zależności. Zwłaszcza podobieństw strategii i
miejsc nieudanych kampanii. Dziś, gdy batalia przeciw gender zdaje się
przygasać wobec zasadniczego sporu o demokrację, wnioski płynące z lektury tej
kroniki niedawnej przeszłości mogą okazać się bardzo pożyteczne.
Autor antologii połączył dwa równie ważne konteksty badań: kontekst
historyczny i etyczny. W ramach pierwszego pola kontynuuje i uzupełnia prace
rozpoczęte w tomie Emancypanci i emancypatorzy. Mężczyźni wspierający
emancypację Polek w drugiej połowie xix i na początku xx wieku. Tym razem
oddaje głos swoim poprzednikom w idei. Możemy czytać ich słowa i obserwować,
jak realnie kształtowało się wsparcie tych, którzy popierali wolnościowe
postulaty Polek do 1918 roku. W tym wymiarze antologia staje się kontynuacją
lub uzupełnieniem drugim tomem odsłaniającym historię pradziadów feministów.
Równie ważny pozostaje aspekt etyczny. Tym razem autor wychodzi poza
historyczne oznaczenia emancypant czy emancypator oraz współczesne
antyseksista lub feminista. Skolekcjonowane tu głosy to słowa sojuszników
spraw kobiet. To przesunięcie umożliwia porównanie działań pradziadów i
prawnuków w idei. Ponadpłciowe sojusznictwo, jego możliwości i rodzaje, staje
się głównym współczesnym i etycznym kontekstem zgromadzonych tu pism. Wstęp
odsłaniający działania i manifesty mężczyzn wspierających współczesne walki
kobiet w Polsce pokazuje wymiar i wagę autorefleksyjnej pracy, jaką musieli i
muszą wykonać mężczyźni, by uświadomić sobie znaczenie własnej pozycji,
przywilejów oraz przeświadczeń na temat społecznych ról. Antologia oferuje nam
możliwość nauki na błędach poprzedników nie bez przyczyny zwanych tu
pradziadami. Budowa sojuszy uwzględniających wewnętrzne różnice wymaga
poczynienia kroku wstecz, cofnięcia się z zajmowanej pozycji i usłyszenia
głosu Innego/Innej. Taka jest rola tej antologii. Wprowadza głosy, których
echa słychać również dzisiaj. Skolekcjonowanie ich i skontrastowanie ze
współczesnymi słowami sojuszników walk kobiet dobitnie pokazuje historyczność
i nieaktualność wielu przeświadczeń kształtujących historyczne oraz
współczesne prokobiece postawy mężczyzn biorących udział w Strajkach Kobiet.
Czytając zebrane tu przedruki, można odnaleźć odpowiedź na pytanie: Kim jesteś
drogi sojuszniku, w czyim imieniu walczysz? Bliżej ci do pradziadów czy do
opisanych we wstępie współczesnych antyseksistów i feministów?
