Jan Tyszkiewicz Livres

Przedmiotem naszej uwagi będą wierzenia Słowian polskich w czasach władztwa bezpośrednich przodków Mieszka I. Chcemy bowiem podkreślić, że chodzi tutaj o czasy swobodnego pogaństwa, ogarniającego całe społeczeństwo, otoczenie księcia i wszystkich pozostałych członków wspólnoty plemiennej; zapewne już raczej kilkuplemiennej. Zatem przyjęty tytuł wskazuje terytorium i czas kultywowania praktyk pogańskich w dorzeczu Odry i Wisły: do połowy X w. Kultura Słowian z VIII?X w., zamieszkujących nasze ziemie, jest znana tylko częściowo. Dzięki wykopaliskom archeologicznym najwięcej wiemy o sferze życia gospodarczego, uprawach rolnych i ogrodach, hodowli bydła, koni i trzody, budownictwie drewnianym, wytopie żelaza z rud darniowych, kowalstwie czy garncarstwie. Dużo mniej wiemy o kulturze umysłowej i dziedzinie wierzeń.

Geografia historyczna stanowi od stulecia ważną naukę pomocniczą historii, niezbędną do prowadzenia pogłębionych badań nad przeszłością. W opracowaniu prof. Jana Tyszkiewicza rozległa problematyka została przedstawiona zwięźle, nowatorsko; na przykładach. „Wprowadzenie” rozpatruje: przedmiot, definicję, tradycje uprawiania dyscypliny; podstawowe typy źródeł do badań. „Problemy i metody” omawiają stare i nowe pola studiów w zakresie geografii historycznej, także klęski elementarne i zmiany w horyzontach geograficznych. „Nauki i dyscypliny wspomagające” wskazują pomoc — archeologii, językoznawstwa, klimatologii, hydrologii, antropologii, ekologii człowieka, botaniki i in. — udzielaną geografii historycznej. „Aneksy” zawierają spisy atlasów i katalogów zbiorów kartograficznych. Dołączono 92 schematy i ilustracje.

Ostatnia wojna Polski z Krzyżakami, prowadzona w latach 1519–1521, jest słabo znana i praktycznie zapomniana w historiografii. Całkiem niesłusznie, wtedy to bowiem doszło do pierwszej nowożytnej kampanii wojskowej w dziejach Polski. Co więcej, zwycięstwo Rzeczypospolitej okazało się zgoła pyrrusowe – nie dość, że po wojnie sytuacja międzynarodowa Polski mocno się skomplikowała, a kraj popadł w poważne trudności finansowe, to w dalszej perspektywie koniec owej wojny doprowadził do powstania państwa pruskiego, w przyszłości stale zagrażającego Polsce. Pomimo ponad 20 lat od pierwszego wydania książki, pozostaje ona właściwie jedyną polską monografią na temat ostatniej wojny Polski z Zakonem. Autor bardzo ciekawie i rzetelnie, na podstawie dostępnych źródeł przedmiotu, przedstawia zagadnienia polityczne, wojskowe, gospodarcze i społeczne związane z prowadzonym konfliktem. Nowe wydanie zostało wzbogacone o posłowie, zaktualizowaną bibliografię i zmienione ilustracje.

Schyłek XV i początek XVI w. to okres decydujący o stabilizacji państwa polsko-litewskiego, obrony jego terytorium i utrzymania liczącej się pozycji wśród innych państw europejskich. W podręcznikach i syntezach, poświęconych ówczesnej historii Polski, właśnie na przełom stuleci wyznacza się umowną cezurę między średniowieczem i nowożytnością. Za graniczną datę przyjmuje się rok 1506, czyli rok śmierci króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego Aleksandra Jagiellończyka i przejęcie władzy przez Zygmunta I Starego. Tłem ustrojowym i politycznym tamtego przełomu był proces kolejnych związków unijnych między elitą litewską i polską, pozostającymi pod kontrolą urzędującego króla Jagiellona1 . Dualistyczne państwo Jagiellonów musiało poradzić sobie z ekspansywną polityką sąsiadów, Zakonu Krzyżackiego, Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, Chanatu Krymskiego, Turcji, Habsburgów, a nawet Mołdawii. Na początku XVI w. Polskę i Litwę otaczały nieprzyjazne państwa, które zawarły porozumienia i umowy zwrócone przeciw Jagiellonom: Moskwa i Zakon Krzyżacki, Chanat Krymski i Turcja, cesarz Maksymilian I Habsburg porozumiewający się także z Moskwą.