Sławomir Iwasiów Livres

Franciszek Liszt zapisał się w historii muzyki jako jeden z najwybitniejszych pianistów i kompozytorów XIX wieku. Równie fascynujące i bogate było jego życie prywatne. Żywo komentowane romanse, zniewalająca publiczność wirtuozeria, trudne relacje rodzinne, liczne przyjaźnie i znajomości zawodowe, w końcu zaskakująca decyzja o przyjęciu niższych święceń duchownych, zakończenie długoletnich waśni – wszystko to Stanisław Dybowski opisuje z wyjątkowym talentem, sięgając do źródeł z epoki. Oferuje jednak znacznie więcej niż tylko kolejną biografię. Spośród licznych kontaktów znakomitego pianisty autor wydobywa na plan pierwszy jego związki z Polską i na nich skupia swą opowieść. Przedstawia całą barwną galerię Polek i Polaków, którzy odegrali istotną rolę w życiu Franciszka Liszta: artystów ‒ z Fryderykiem Chopinem na czele ‒ arystokratów, ludzi kultury, w końcu kobiet, wśród których najważniejszą rolę odegrała Karolina Sayn-Wittgenstein. Równie pieczołowicie autor wymienia polskie wątki w twórczości wielkiego Węgra ‒ utwory oparte na tematach polskich, motywach dzieł Chopina, rytmach polskich tańców, pieśniach ludowych, dzieła dedykowane Polakom. Opisuje także zaangażowanie Franciszka Liszta w sprawy polskie, manifestacyjne nieraz dowody poparcia dla naszych dążeń niepodległościowych, otwierając nową perspektywę spojrzenia na tego wybitnego artystę, któremu Polska i jej kultura były nader bliskie.

Niniejsza książka powstawała etapami, między 2019 a 2020 rokiem. Złożyłem ją w całość z kilku powodów, z których teraz dwa wydają mi się najważniejsze. Po pierwsze można dzisiaj postawić taką tezę edukacja w Polsce nie po raz pierwszy od 1989 roku znajduje się w momencie przełomowym i to nie tylko z powodu wcielania w życie kolejnych reform, które z różnym skutkiem wpływają na kondycję szkoły. Polityka oświatowa wprawdzie jest istotna dla podejmowanych tu rozważań, ale funkcjonuje raczej w tle omawianych teorii humanistycznych i społecznych. Mam na myśli szerszy niż polityka plan, związany z przemianami kultury w XXI wieku. Mój cel to zatem wskazanie najważniejszych przejawów transformacji w obszarze pedagogiki, oświaty czy metod nauczania, jakie dokonały się w ciągu ostatnich lat z nastawieniem na ich społeczny i kulturowy charakter. Po drugie zmienia się przestrzeń relacji humanistyki, edukacji i mediów cyfrowych. Na tym styku powstają nowe zjawiska i problemy można o nich przeczytać w poszczególnych wywiadach, ale także w części zatytułowanej Humanistyka transferu, która razem z wywiadami tworzy integralną całość. Nie brakuje tu zatem takich tematów, jak społeczny status zawodu nauczycielskiego, kryzysy we współczesnej edukacji czy nauczanie zdalne. Po szkole, sformułowanie tytułowe, oznacza zatem także rozmaite przemiany szkolnej rzeczywistości jak będzie się ona kształtowała w najbliższym czasie? Jednym z prawdopodobnych kierunków tych transformacji, który należy poważnie rozpatrywać, może być rozluźnianie instytucjonalnych rygorów wewnątrz szkolnej przestrzeni relacji: społecznych, administracyjnych, wychowawczych, dydaktycznych, metodycznych etc. To intrygująca wizja szkoły po szkole: odinstytucjonalizowanej, zdecentralizowanej, intelektualnie nieskrępowanej funkcjonującej na zasadzie swobodnego przepływu (transferu) wiedzy.