Księży Młyn Livres

Jest to trzeci tom cyklu albumów fotograficzno-historycznych prezentujących dziedzictwo śląskich potentatów gospodarczych, największych twórców potęgi przemysłowej Śląska. Poprzednie dwa zostały poświęcone spuściźnie Ballestremów i Henckel von Donnersmarcków. Historia rodu Schaffgotschów sięga średniowiecza. Choć głównie związani z Cieplicami, posiadali także rozległe dobra w kotlinie jeleniogórskiej, wokół Gryfowa Śląskiego, w północnych Czechach, a od połowy XIX wieku również na Górnym Śląsku, zwłaszcza w dzielnicach dzisiejszych miast Ruda Śląska i Bytom. Miłośników miejsc zabytkowych zainteresuje z pewnością to, że główną siedzibą górnośląskiej gałęzi rodu był pałac w Kopicach – dzisiaj świadectwo zmiennych kolei losu. Materiał zgromadzony w książce został podzielony na następujące części: Historia rodziny, Działalność gospodarcza, Działalność społeczna oraz Pałace. Autorzy Beata Pomykalska, Paweł Pomykalski, Joanna Oczko nadali dwujęzycznemu (polsko-niemieckiemu) albumowi Śląscy potentaci – dziedzictwo Schaffgotschów/Die schlesischen Großindustriellen – das Erbe der Schaffgotsch atrakcyjną formę. Duża ilość fotografii i niezbędne informacje merytoryczne rozwijają wiedzę mieszkańców regionu, zaś pozostałym mieszkańcom Polski pokazują inne, mniej znane i ciekawsze oblicze Górnego Śląska. Dziedzictwo przemysłowe, choć coraz częściej doceniane, wciąż jest narażone na zniszczenie. Album ten będzie zatem dokumentacją stanu tu i teraz, a po latach nabierze wartości jako pamiątka epoki, w której powstał.

W 1273 roku Leszek Czarny, książę sieradzki i łęczycki, nadał Wolborzowi przywileje, m.in. umożliwił biskupom osadzenie miasta na prawie niemieckim oraz zezwolił na posiadanie własnych sądów. W roku 2023 obchodzona jest 750. rocznica uzyskania przez Wolbórz praw miejskich, a trwałą pamiątką tych ważnych wydarzeń jest niniejszy tom prac naukowych, powstały z inicjatywy włodarzy tej miejscowości i społeczników, którzy z miłością pielęgnują pamięć o przeszłości swojej „małej ojczyzny”. Chęć poszerzenia wiedzy o przeszłości Wolborza sprawiła, że w marcu i kwietniu 2023 roku przeprowadzono prace archeologiczne. Połączenie wyników badań z ponowną analizą inwentarzy spisanych w drugiej połowie XVI–XVIII wieku pozwoliło wykonać cyfrową rekonstrukcję zamku w najlepiej rozpoznanej fazie jego istnienia (około 1600 r.). Wyniki tych badań zawarte są w artykule autorstwa Tomasza Olszackiego, jednym z zamieszczonych w niniejszej księdze. Zgromadzone w tej zbiorowej monografii prace prezentują dwa aspekty badań: studia nad przeszłością Wolborza oraz nad jego dziejami najnowszymi. Twórcami tomu są zarówno miejscowi działacze, pomnażający dobra kultury wolborskiej, jak i pracownicy naukowi wyższych uczelni, z dużym dorobkiem i doświadczeniem, mocno zaangażowani w badania nad dziejami Wolborza.

„Za torami roztaczał się zupełnie inny świat. Po prawej stronie ogródki działkowe obsadzone gęstwiną morwy, która po deszczu pachniała jak czarodziejski bukiet. Po lewej stronie, wzdłuż alei Unii, znajdował się jeden z większych parków Europy, Park im. Piłsudskiego”. ze wspomnień Krystyny Latuszewskiej, mieszkanki osiedla Książka stanowi wieloautorską opowieść o łódzkim osiedlu im. Józefa Montwiłła-Mireckiego (1928–1931), które jako jedno z pierwszych w Polsce promowało koncepcje nowoczesnego (za)mieszkania. Była to sprawa szczególnej wagi dla międzywojennej Łodzi – ośrodka przemysłowego, zanieczyszczonego, gęsto zabudowanego, o złych warunkach mieszkaniowych. Choć osiedle nie zostało zrealizowane w całości, nie zmieniło tez radykalnie sytuacji mieszkaniowej w Łodzi, to wyznaczało nowe wzorce architektoniczne, określało lokalne warianty modernizacyjne i formowało własne miejskie rytuały. Osiedle dziś jest zabytkiem, słabo obecnym w powszechnej świadomości, ale istotnym dla działań zaangażowanej lokalnej społeczności. Publikacja zbiera artykuły badaczek i badaczy specjalizujących się w historii, etnologii oraz historii sztuki i architektury. Uwzględnia także teksty samych mieszkańców osiedla im. Józefa Montwiłła-Mireckiego. Autorzy koncentrują się zarówno na dziedzictwie materialnym – modernistycznej architekturze i urbanistyce, jak i tym, co niematerialne, związane z funkcjonowaniem społecznym założenia, doświadczaniem jego przestrzeni w okresie międzywojennym i współcześnie.