Czang Kaj-szek, jeden z najbardziej tajemniczych i kontrowersyjnych polityków
XX wieku, uznawany był kolejno za czerwonego generała, wielkiego demokratę i
przywódcę Azji oraz za ucieleśnienie okrucieństwa i reakcji. W czasie II wojny
światowej symbol heroizmu Chin, zaliczany wraz z Churchillem, Rooseveltem i
Stalinem do alianckiej Wielkiej Czwórki, doświadczyć miał potem
spektakularnego poniżenia z rąk zwycięskich komunistów, wygnany z
kontynentalnych Chin na wyspę Tajwan. Postrzegany długo jako groteskowa
skamielina zimnej wojny, zbudował tak niezwykle nowoczesne państwo, którego
sukcesy wprawiły świat w zdumienie.
Polinezyjscy Maorysi, wylądowawszy w czasach europejskiego średniowiecza na
Nowej Zelandii, stanęli tam twarzą w twarz z największymi a na pewno
najwyższymi ptakami jakie kiedykolwiek napotkał człowiek. Po stu
pięćdziesięciu latach łowów ze strusiowatych kolosów, nazwanych przez tubylców
moa, ocalały tylko żałosne niedobitki. Jak długo jednak przetrwali ci ostatni
pierzaści Mohikanie? Czy pierwsi Europejczycy, docierając u schyłku XVIII w.
na podwójną wyspę, usłyszeć o nich mogli wiarygodne relacje? Czy oprócz
tytanicznych strusi, na wyspie mieszkał kolosalny orzeł, pożerający ludzi? I
wreszcie, czy na pewno istot tych nie napotkał żaden Europejczyk? Niniejsza
książka poszukuje klucza do największej tajemnicy Nowej Zelandii, tajemnicy
ciągle nie do końca rozwikłanej.
Kampania Huai Hai, zwana też bitwą pod Xuzhou, zasługuje na miano jednego z
największych i najbardziej przełomowych starć XX wieku. Rozpoczęta 6 listopada
1948 r., zakończona 10 stycznia roku następnego, zaplanowana była przez
komunist�w jako kampania mająca, przy zniszczeniu możliwie znacznych sił
przeciwnika, połączyć ich nacierające z p�łnocy armie z armiami walczącymi w
prowincjach Shandong i Jiangsu.
W drugiej dekadzie XX w. doszło do implozji chińskiej państwowości. Choć
wielkie miasta, takie jak Pekin, Tianjin i Szanghaj, nie tylko trwały, ale
nawet rozkwitały dzięki obecności eksterytorialnych dzielnic międzynarodowych
i obcych garnizon�w, z większości terytorium obszerniejszego od Europy
zniknęły charakterystyczne dla zorganizowanego państwa struktury. W
pacyfistycznej cywilizacji rządzonej od tysiącleci przez intelektualist�w, w
kt�rej społeczny prestiż zależny był od naukowych tytuł�w oraz zdania
skomplikowanych egzamin�w, władza znalazła się w rękach p�łpiśmiennych lub
całkiem niepiśmiennych satrap�w, dla kt�rych r�żnicę między sukcesem a porażką
wyznaczała nieraz liczba odrąbanych gł�w nieprzyjaci�ł. Kataklizm przypominał
wsp�łczesną Somalię lub Afganistan, rozgrywał się jednak w skali wręcz
niewyobrażalnej. Do walki z nim wystąpiła wreszcie Chińska Partia Narodowa
(Kuomintang) kt�rej sprzymierzeńcem mieniła się świeżo utworzona Komunistyczna
Partia Chin. W walce z ?panami wojny?, znanymi w Chinach jako junfa, w świecie
zachodnim zaś jako warlordowie (z ang. warlords) rodziły się nowoczesne
Chiny.Książka niniejsza jest pr�bą opowieści o przełomowej epoce, kt�rej
podręczniki historii poświęcają zwykle kilka (nawet nie kilkanaście) zdań, a
studenci żadnej uwagi...Dr hab. Jakub Polit (ur. 1968) jest adiunktem w
Instytucie Historii UJ. Jego zainteresowania badawcze dotyczą stosunk�w
międzynarodowych w XX w., ze szczeg�lnym uwzględnieniem Dalekiego Wschodu.
Autor wielu pozycji. Prywatnie fascynuje go paleontologia, zwłaszcza fenomen
wymierania megafauny na wielkich wyspach oceanicznych (Madagaskar, Nowa
Zelandia) związany z osadnictwem człowieka.
Państwo chińskie, jeszcze pod koniec XVIII w. uważające się za
supermocarstwo,w wiek XX wkroczyło jako organizm słaby i nawet oficjalnie
pozbawiony wielu atrybutów suwerenności. Ogłoszona w 1911 r. Republika Chińska
rychło stanęła w ogniu walk wewnętrznych. Jednakże znakomita ekipa
apolitycznych,wykształconych na europejskich i amerykańskich uczelniach
dyplomatów potrafiła wyzyskać skądinąd ulotne koniunktury międzynarodowe.
Zdołano pozyskać zagraniczną pomoc w trakcie rozpoczętego w 1937 r.,
stanowiącego straszliwy egzamin, najazdu japońskiego, a w 1943 r. przywódca
Republiki Czang Kaj-szek uznany został przez Churchilla, Roosevelta i Stalina
za nominalnie równego im szefa supermocarstwa. Krótko potem wojna domowa,
wygrana przez komunistów chińskich dzięki pomocy Moskwy, zmiotła Republikę z
kontynentu Azji, ograniczając ją do wyspy Tajwan.
