Krajewski Stanisław Livres

Czy prawdziwe jest powiedzenie, że wszystkie nauki dzielą się na fizykę i zbieranie znaczków? W takim razie co z matematyką? Zarówno wśród „zwykłych” ludzi, jak i wśród osób zajmujących się pracą naukową dominuje przeciwstawianie nauk ścisłych, czyli przede wszystkim matematyki i fizyki, naukom humanistycznym. Czasem czyni się to wywyższając ścisłość nauk ścisłych, czasem wskazując na ich ograniczenia, niemożność uchwycenia prawdziwej, żywej złożoności, której nie mogą uchwycić struktury formalne. Tymczasem to przeciwstawienie nie jest absolutne: u źródeł podstawowych pojęć matematyki i fizyki są doświadczenia potoczne, odniesienia do człowieczej perspektywy postrzegania świata, próby jego spontanicznego modelowania, sądy wartościujące – jednym słowem takie zachowania, które można znaleźć również u podstaw nauk humanistycznych. Świat fizyczny jest niemiłosiernie logiczny i dlatego fizyka dopiero wtedy zaczęła odnosić sukcesy, gdy nauczyła się badać świat przy pomocy narzędzi matematycznych. Nie jest jednak pewne, czy obecnie rozwijane teorie matematyczne są najlepszymi możliwymi narzędziami potrzebnymi fizyce lub innym naukom, które chcą formułować prawa, a nie tylko „zbierać znaczki”. Stawiając w tym książkowym dwugłosie pytanie, czy fizyka i matematyka to nauki humanistyczne, nie zamierzamy tego pytania rozstrzygać do końca – odpowiedź na nie zależy od zbyt wielu osobistych i kulturowych preferencji – ale chcemy dać wyraz przekonaniu, że obydwie te dziedziny – nauki ścisłe i humanistyka – są organicznymi częściami tej samej, ogólnoludzkiej kultury. Bez którejkolwiek z nich nasza kultura byłaby płaska i zubożona. Żeby widzieć trójwymiarowo trzeba mieć dwoje oczu. Michał Heller i Stanisław Krajewski Ks. prof. Michał Heller jest uczonym, kosmologiem, filozofem i teologiem. W 2008 roku otrzymał Nagrodę Templetona, przyznawaną osobowościom, które wnoszą „wyjątkowy wkład w postęp badań i odkryć dotyczących rzeczywistości duchowej”. W czerwcu 2013 odznaczony Medalem św. Jerzego, przyznawanym za 'zmagania ze złem i uparte budowanie dobra w życiu społecznym'. Autor m.in. książek Filozofia przypadku (CCPress 2012), Filozofia kosmologii (CCPress 2013), Bóg i nauka. Moje dwie drogi do jednego celu (CCPress 2013). Prof. dr hab. Stanisław Krajewski uzyskał doktorat z matematyki, habilitację z filozofii, profesurę w zakresie nauk humanistycznych. Jest pracownikiem Instytutu Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, autorem książek i artykułów z zakresu logiki i filozofii matematyki, a także filozofii religii, judaizmu, historii Żydów oraz dialogu chrześcijańsko-żydowskiego.

Eseje zawarte w tej książce to owoc zarówno refleksji, jak i zaangażowania jej Autora. Stanisław Krajewski jest współprzewodniczącym Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów od początku jej istnienia. Jego dewizą jest budowanie braterstwa na fundamencie religijnym, przy założeniu pełnego szacunku dla drugiej strony i bez zamazywania czyjejkolwiek specyfiki.

Eseje skłądające się na tę książkę mają wspólny mianownik. Jest nim 'nasza żydowskość'. Nasza - czyli ludzi, którzy funkcjonują po żydowsku w Polsce, będąc zarazem w pełni uczestnikami całości, jaką jest Polska. Pisząc o jidyszkajt, upamiętnieniu Zagłady, Jedwabnem czy przemianach 1989 roku, stawiam się niepostrzeżenie w roli rzecznika takich Żydów 'polsko-polskich' - odmiennych od Żydów 'polsko- izraelskich' czy 'polsko-amerykańskich', dla których kultura polska nie jest punktem wyjścia.Oczywiście nikt mnie nie upoważnił do bycia rzecznikiem, wyjaśniającym na czym polega w dzisiejszej Polsce żydowskość i towarzyszące jej dylematy. Opieram się na swoich doświadczeniach, czasem wprost je opisuję, a wszystkie przedstawiane w tych esejach poglądy są moje. Sądzę, że pod wieloma z nich podpisze się sporo osób, ale nie dążyłem do szczególnej reprezentatywności, choć rzecz jasna chciałbym, by moje opinie podzielało jak najwięcej Żydów, a także nie-Żydów.

'Wedle mojego rozumienia judaizmu z żydowskiej perspektywy wiara nie jest najważniejsza. Ważniejsze są ludzkie zachowania. Wiara bywa chwiejna, bunt przeciw Bogu jest częścią relacji z Bogiem. Deklarowany ateizm nie określa – i tym bardziej nie skreśla – człowieka. Najważniejsze, by pozostał człowiekiem porządnym. Kryterium jest to, jak się zachowuje. Owszem, wedle tradycji, ma sprostać i wymaganiom moralnym, i rytualnym: Żydów obowiązuje nie 10, ale 613 przykazań. (Wiele z nich nie jest jednak aktualnych, bo mówi np. o królu lub Świątyni). Ale życie jest bardziej skomplikowane'.

Każdy kapłan, w dowolnej religii, funkcjonuje w jakiejś społeczności. I dla niej. Jeżeli więc Izrael ma spełniać funkcję kapłańską, to ma ją spełniać wobec jakiejś szerszej społeczności. Jakiej? Wydaje się, że po prostu wobec reszty ludzkości, wobec narodów świata. Okazuje się zatem, iż przeciwstawienie Izrael narody (Israel gojim), czy raczej omawiane przed chwilą naród wyróżniony narody świata (goj kadosz gojim), nabiera dodatkowej treści. Owo wyróżnienie, uświęcenie, świętość ma być dla innych.