Dziewiąty tom Słownika gwar Lubelszczyzny, zatytułowany Przestrzeń wsi.
Ukształtowanie powierzchni. Życie społeczne i zawodowe zawiera 1959 haseł
wzbogaconych 23 ilustracjami i 34 mapami językowymi. Jest to słownictwo
zgrupowane wokół przestrzeni wiejskiej otaczającej człowieka i wpływającej na
jego działania. Stanowi odrębną całość tematyczną poświęconą przestrzeni wsi,
ukształtowaniu powierzchni, życiu społecznemu i zawodowemu mieszkańców, w tym
zawodom i miejscom już należącym do przeszłości, ale organizującym dawne życie
mieszkańców wsi. Ze Wstępu
Siódmy tom Słownika gwar Lubelszczyzny zatytułowany Odzież i obuwie.
Przędzenie lnu i tkanie płótna zawiera 2030 haseł wzbogaconych 30 ilustracjami
i 42 mapami językowymi. Stanowi odrębną całość tematyczną, poświęconą
tradycyjnym wiejskim ubraniom, obuwiu, przędzeniu lnu, tkaniu płótna oraz
budowie narzędzi do tego przeznaczonych. Przedmiotem opisu są nazwy ubrań
kobiecych i męskich, obuwia oraz przędzenia lnu i tkania płótna. Każda z nich
jest szczególnym znakiem pamięci, odwołującym się do miejsca i czasu oraz
tradycji lokalnej i regionalnej, przekazywanej z pokolenia na pokolenie.
Dwunasty tom Słownika gwar Lubelszczyzny, podobnie jak wcześniejsze, stanowi odrębną całość tematyczną. Zawiera słownictwo dotyczące czynności, miar, uczuć oraz cech wiejskiego obszaru językowo-kulturowego, które utrwala obraz tradycyjnej wspólnoty oraz pokazuje mieszkańców ziemi lubelskiej jako część szerszej społeczności posługującej się polszczyzną ogólną. Publikacja Autorki cieszy się uznaniem dzięki bogatemu archiwalnemu słownictwu, zarejestrowanemu w setkach wsi, a także nowatorskiemu podejściu do spuścizny pokoleń. Słownik, w wersji Profesor Haliny Pelcowej (tomy I-XII), to dzieło wybitne, które stanowi chlubę polskiego językoznawstwa. Tom XII zawiera 1397 leksemów, uporządkowanych alfabetycznie w zapisie półfonetycznym, z misternie opracowanymi informacjami. W odróżnieniu od wcześniejszych tomów, zawiera ponad 120-stronicowy korpus tekstów gwarowych, które ocalają dawną wiejską kulturę materialną i duchową. Kolejnym nowum jest indeks haseł z wszystkich tomów, co ułatwia korzystanie z publikacji. Wybitne dzieła nie potrzebują wielu słów, aby się obronić, a dzieło profesor Haliny Pelcowej jest cennym wkładem w polską naukę i kulturę.
Recenzowana monografia jest ostatnim tomem projektu Regionalne dziedzictwo językowe Lubelszczyzny, skupiającym się na etnicznym dziedzictwie leksykalnym. Książka podejmuje istotny temat dziedzictwa leksykalnego jako wyznacznika tożsamości regionu, jest przemyślana, klarowna i wyróżnia się doskonałym warsztatem metodologicznym oraz bogatą dokumentacją. Składa się z pięciu rozdziałów teoretyczno-materiałowych, w których zastosowano nowoczesne podejścia lingwistyczne, takie jak kognitywizm oraz socjo- i pragmalingwistyka, zachowując równowagę między teorią a dokumentacją. Książka, bogata w materiały i z imponującą bibliografią, dzięki szerokim horyzontom teoretycznym oraz wnikliwej analizie, stanie się ważnym wzorcem metodologicznym dla przyszłych autorów słowników gwarowych oraz dla badań nad leksyką ludową w innych regionach Polski. Z recenzji prof. dr hab. Haliny Kurek, Uniwersytet Jagielloński.
Dziesiąty tom Słownika gwar Lubelszczyzny zatytułowany Obrzędowość i
obyczajowość ludowa zawiera 2069 haseł wzbogaconych 25 ilustracjami i 41
mapami językowymi. Jest to nazewnictwo różnych etapów obrzędów przejścia
(narodzin i chrztu, zaślubin i wesela, śmierci i pogrzebu), świąt dorocznych i
rodzinnych oraz związanych z tym obrzędów, zwyczajów, obyczajów religijnych i
świeckich, z uwzględnieniem przesądów, zachowań magicznych i symbolicznych.
Część z nich należy już do przeszłości, inne są obecne na lubelskiej wsi i
wpisują się w jej współczesność. Ze Wstępu
Tom XI zatytułowany Meteorologia i astronomia. Czas. Kolory to znakomita publikacja uznanej lubelskiej badaczki, która wyróżnia się najwyższym poziomem merytorycznym i doskonałą procedurą metodologiczną, kontynuując najlepsze tradycje polskiej dialektologii. Dzieło to jest doskonałe i nie wymaga żadnych poprawek, ponieważ spełnia kilka rzadko spotykanych funkcji w pracach naukowych. Przede wszystkim, stanowi istotny wkład w naszą wiedzę językoznawczą, oferując głębokie zrozumienie semantyki związanej z meteorologią i astronomią w kontekście gwar lubelskich.
Kolejną ważną funkcją jest metodologiczna, gdyż przedstawia precyzyjną procedurę badawczą, która ma na celu opracowywanie słowników gwarowych, dokumentujących bezcenne informacje z ginącego uniwersum językowo-kulturowego polskiej wsi. Słownik ten ma również istotne znaczenie społeczne, integrując lokalną społeczność poprzez ukazanie jej dziedzictwa językowego i kulturowego. Dodatkowo, stanowi doskonały podręcznik edukacji regionalnej, co jest szczególnie ważne w kontekście współczesnej Europy, oraz podkreśla wkład Lubelszczyzny w polskie dziedzictwo językowe i kulturowe.
