Zygmunt Haupt est l'un des auteurs polonais les plus éminents et, en même temps, les moins reconnus du XXe siècle. Ses nouvelles, écrites dans un polonais original, traitent principalement de thèmes liés aux confins (Galicie) et à la guerre, mais il ne s'agit pas d'œuvres typiquement épiques, car la présentation du monde extérieur est subordonnée à des réflexions sur des problèmes universels. L'œuvre de Haupt ne porte pas sur la description de la réalité passée, mais sur l'auto-analyse, l'exploration de la nature de la vérité, de l'essence de l'art, de la place de l'homme dans la nature et la culture, et sur la réflexion concernant les conditions individuelles de la connaissance. Cependant, la réflexion sur ces thèmes est menée de manière littéraire, c'est-à-dire non systématique et subjective, parfois même lyrique.
Erzählungen, Skizzen, Fragmente
Die Laute oder Ein Führer durch Zolkiew und seine Sehenswürdigkeiten - Emma Bovary-das bin doch ich - Hochzeit auf dem Lande - Die Entropie tendiert gegen Null - Der Jesuitengarten - Kapitän Blood - Nietota - Die Steppenhexe - El Pelele - Der Ballon - Welten-einführung in eine längere Geschichte - Varianten - Der Kavalier aus Meerschaum - Vorhut - Esther Kinsky: Die Sprache als Ort- Zygmunt Haupts Nachlaß zu Lebzeiten
»Was ist das – Glück? Erinnerung, ein Stück gelebten Lebens, das zum Eigentum geworden ist. Man kann zwischen zerbrochenen Spielsachen sitzen, zwischen Spänen, Kletten und Gras oder mitten in einer Landschaft und aus dieser zerstreuten Welt eine neue Gestalt bilden.« Das schmale Œuvre von Zygmunt Haupt (1907–1975) ist eine einzige Beschwörung dieser für immer verlorenen Welt der Kindheit. Aufgewachsen in Podolien, einem Grenzland mit seinen verschiedenen Sprachen und Volksgruppen, erlebt er, am Gartenzaun stehend, das Ende der österreichisch-ungarischen Monarchie. In seinen Texten mit so faszinierenden Titeln wie »Madrigal für Anusia«, »Von Stefcia, Chaim Immerglück und den skythischen Armbändern« oder »Aus der Chronik vom fliegenden Haus« gewinnen die weiten, melancholischen Landschaften des europäischen Ostens, die endlosen Wälder, aber auch der Theodorplatz in Lemberg oder eine Straße in Paris eine sinnliche Prägnanz, die den Malerdichter verrät.Wenngleich Haupts Sprache in ihrer Durchdringung von Imagination und Expression zu den größten Errungenschaften der polnischen Literatur des 20. Jahrhunderts gehört, wurde dem Schaffen dieses Emigranten nie die Aufmerksamkeit zuteil, die seiner Originalität gebührt. Erst 1997, dank des Engagements Andrzej Stasiuks, der ihn als seinen »Lehrer« bezeichnet und eine Neuausgabe im eigenen Verlag publizierte, wird Zygmunt Haupt in Polen entdeckt.
Wydanie krytyczne pod redakcją prof. Aleksandra Madydy. Zygmunt Haupt to jeden z „wielkich nieodkrytych” polskich pisarzy XX wieku. Styl Haupta jest natychmiast rozpoznawalny: rządzi nim wędrówka skojarzeń, kontrapunkt nastrojów i perspektyw widzenia świata. Pisarz opowiada o własnym dzieciństwie widzianym z perspektywy dorosłości – i zdarzeniach wieku dojrzałego, w których umie zachować bezpośredniość i świeżość postrzegania dziecka; kreśli portrety przyjaciół i członków rodziny, ale też ludzi spotkanych przypadkowo. Opowiada o zwyczajach małych społeczności wołyńskich: polskich i ukraińskich chłopów, Żydów, małomiasteczkowej inteligencji, właścicieli ziemskich i żołnierzy, przywołuje widziane malarskim okiem obrazy natury i kreślone w świetnym, perspektywicznym skrócie scenki rodzajowe, ale przede wszystkim zatrzymuje wzrok na postaciach, które go intrygują i poruszają – na ludziach zakochanych, walczących, ludziach u początku i u kresu życia. Wbrew zatem pozornej nieistotności tego, co w tych opowieściach pokazane, Haupta – erudytę i filozofa – interesują tematy najpoważniejsze, zaduma nad egzystencją człowieka: próbuje narysować kształt ludzkiego życia, splot różnych losów, wpatruje się w ich niejasną symbolikę, poszukując sensu. prof. Jerzy Jarzębski Splot myśli i rzeczy w prozie Zygmunta Haupta tworzy tkaninę tak gęstą, że władze rozumu stają się bezsilne i w dodatku najzupełniej zbędne. […] Pyszna pogańskość tego pisarstwa polega na tym, że przepadają w nim rozróżnienia. Wyobrażone i wyrażone splata się w materii języka, który, śmiem twierdzić, nie ma sobie równego w polskiej literaturze XX wieku. Andrzej Stasiuk, fragment przedmowy
Seria pt. Dokumentacja Życia Literackiego Kręgu Londyńskich „Wiadomości” (1945–1981) upowszechnia bezcenne archiwalia redakcyjne najważniejszego literackiego tygodnika polskiej emigracji pojałtańskiej, znajdujące się w zbiorach Archiwum Emigracji Biblioteki Uniwersyteckiej UMK w Toruniu. Tom 1 zawiera 68 listów wymienionych w latach 1945–1975 między Zygmuntem Hauptem a Mieczysławem Grydzewskim, Michałem Chmielowcem i Stefanią Kossowską. Są one cennym świadectwem blasków i cieni życia polskiego pisarza na emigracji.