The book aims to reconstruct and analyze the disputes over the Polish-Jewish past and memory in public debates in Poland between 1985 and 2012, from the discussions about Claude Lanzmann’s Shoah, Jan Błoński’s essay The Poor Poles Look at the Ghetto, Jan Tomasz Gross’ books Neighbours, Fear and Golden Harvest, to the controversies surrounding the premiere of Władysław Pasikowski’s The Aftermath. The analysis includes the course and dynamics of the debates and, most importantly, the panorama of opinions revealed in the process. It embraces the debates held across the entire spectrum of the national press. The selection of press was not limited by the level of circulation or a subjective opinion of their value. The main intention was to reconstruct the widest possible variety of opinions that were revealed during the debates. Broad symbolic elites participated in the debates: people who exercised control over publicly accessible knowledge, legitimacy of beliefs and the content of public discourse.
Piotr Forecki świetnie rozpoznał procedury manipulowania, maskowania czy
mistyfikowania pamięci o Zagładzie w różnych obszarach polskiego dyskursu
publicznego. Swobodnie porusza się po ogromnym i zróżnicowanym materiale
źródłowym: od gazet i czasopism po film, radio i telewizję; od dokumentów
parlamentarnych, przez akty prawne do podręczników szkolnych. Odsłania przed
czytelnikami zarówno myślowy rodowód, jak i mechanizmy tego, co określa
zapożyczonym z nowej humanistyki terminem backlash. Pod tym pojęciem kryją się
bowiem działania mające charakter kontruderzenia, będące ofensywną reakcją
obronną na wszystko, co zagraża jedynie słusznym wzorcom pamięci historycznej
i tożsamości narodowej. Autor uważnie śledzi konsekwencje debaty, jaka
rozpoczęła się po publikacji książki Jana Tomasza Grossa o zbrodni w Jedwabnem
i pokazuje wielką mobilizację uczonych, publicystów, polityków, instytucji
państwa i Kościoła - by powrócić do tego, co było przed Grossem, a jego samego
zneutralizować i unieważnić. Ta obrona przez atak ma swoje słowa klucze:
„patriotyzm afirmatywny” przeciwko „patriotyzmowi krytycznemu”; „wspólnota
dumy” przeciwko pedagogice wstydu”: Na straży heroiczno-martyrologicznego snu
o Bezgrzesznej stoją już nie tylko ludzie, lecz także instytucje państwa.
Książka Foreckiego budzi nas z tego snu do dorosłego życia na jawie. prof. dr
hab. Jacek Leociak (Instytut Badań Literackich PAN, Centrum Badań nad Zagładą
Żydów IFiS PAN) Piotr Forecki, doktor nauk humanistycznych, politolog w
Zakładzie Kultury Politycznej Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa
Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Główne kierunki badań i
zainteresowań naukowych: polska pamięć Zagłady, dyskursy antysemickie,
współczesne reprezentacje Zagłady w kulturze popularnej, oblicza polskiego
nacjonalizmu. Autor książki Od „Shoah” do Strachu Spory o polsko-żydowskq
przeszłość i pamięć w debatach publicznych oraz artykułów publikowanych na
tamach różnych czasopism naukowych, m.in. Zagłada Żydów. Studia i Materiały”:
Studia Litteraria et Historica”: „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”:
Przegląd Politologiczny”: Poznańskie Studia Polonistyczne”: Współredaktor
serii „Geschichte Erinnerung — Politik. Studies in History, Memory and
Politics” w wydawnictwie Peter Lang.
