Pontyfikat Grzegorza VII, którego rozpoczęcie wyznacza zarazem początek okresu
omawianego przez prof. Adama Wielomskiego, inicjuje czas największych
osiągnięć myśli ludzkiej w dziedzinie rozumienia, definiowania i budowy
porządku teokracji chrześcijańskiej. Koniec tego okresu to Schizma Zachodnia
roku 1378, która była w części politycznym skutkiem kryzysu myśli
scholastycznej wywołanego przez pojawienie się naturalistycznych i
antyreligijnych interpretacji Arystotelesa w XIV stuleciu (Marsyliusz z Padwy,
Wilhelm z Ockham). Od tego momentu myśl związana z papiestwem zaczyna
odchodzić od głównego nurtu, który - wyzwolony z więzów wiary poprzez swoiste
wykluczenie ze wspólnoty popłynie własnym, coraz bardziej wartkim, i
jednocześnie świeckim, korytem, aż do otwartego oświeceniowego, nowożytnego
buntu rewolucyjnego. Zapowiedź zwycięstwa laickiej cywilizacji pojawia się już
w pierwszej połowie XIV wieku, gdy obserwujemy spory Rzymu z Filipem IV
Pięknym i cesarzem Ludwikiem IV Bawarskim.
Adama Wielomskiego nie trzeba nikomu przedstawiać. Konserwatyzm to kolejna
pozycja książkowa tego wybitnego filozofa i historyka idei. Zawarł w niej
historię konserwatyzmu europejskiego, jego nurty i postaci. To pierwsze w
literaturze polskiej tak kompletne omówienie jednego z najciekawszych, a
jednocześnie najmniej znanych kierunków myśli europejskiej. W niedługim czasie
wydamy podobną prace, tyle że poświęconą amerykańskiej myśli konserwatywnej.
Dla badania tego nurtu poważnym obciążeniem jest to, że mówimy tak o doktrynie
konserwatywnej, jak również o postawie konserwatywnej, polegającej na obronie
status quo. Pomieszanie sfery wartości z prostą postawą psychologiczną
powoduje, że konserwatyzm staje się paradoksalny, niezrozumiały, gdyż jedni
konserwatyści broniąc świata ideowego kultury Zachodu idą pod prąd
współczesnej polityki i reagują przeciwko status quo; podczas gdy inni,
broniąc status quo, ze wstrętem odrzucają idee konserwatywne jako
burzycielskie i (kontr)rewolucyjne. Utarło się przekonanie, że konserwatyzm
jest doktryną reakcyjną. Nie tylko w marksistowskim, pejoratywnym znaczeniu
tego słowa, które możemy odstawić do lamusa historii propagandy politycznej.
Konserwatyzm jest autentycznie reakcyjny, gdyż pojawia się jako reakcja na
rewolucję polityczną, religijną, społeczną i kulturową. Nie znaczy to, że idee
konserwatywne są poglądami w jakiś sposób nowymi, występującymi przeciwko
panującym opiniom; przeciwnie, nowe są owe panujące, na podstawie których i w
imię których uskuteczniono rewolucję. Świat ideowy konserwatyzmu jest
prastary, gdyż stanowi wynik obserwacji i przemyśleń nad rzeczywistością,
która została w wyniku rewolucji zniszczona, a przynajmniej została przez siły
destrukcji poważnie zagrożona. Fragment książki
Popularny stereotyp głosi, iż konserwatywna filozofia polityczna stanowi
jedynie wyraz sprzeciwu starych grup arystokratycznych, które bronią swojego
stanu posiadania i pozycji społecznej. W tym sensie, jak pisze Samuel
Huntington, konserwatyzm jest tylko 'teorią arystokratyczną', która pojawia
się, gdy świat agrarno - feudalny zostaje zagrożony w swej egzystencji przez
rodzący się kapitalizm i ideologie mieszczańskie.
Bez wątpienia Rewolucja Francuska była największą katastrofą polityczną w
historii świata od upadku starożytnego Rzymu. Nie dlatego, że kosztowała
ludzkość tyle krwi co II Wojna Światowa, lecz dlatego, że zakończyła
ostateczne mediewalną epokę wiary i tradycji, otwierając epokę permanentnego
niepokoju, wojen domowych i rewolucji charakteryzujących świat nowoczesny.
Faszyzm, komunizm i liberalna demokracja nigdy nie miałyby miejsca, gdyby nie
tamten rok 1789. Wielu ludzi już wtenczas czuło, że nowy świat daleki będzie
od szczęścia i harmonii, lecz zwiastuje czas wielkich katastrof. Ta książka
poświęcona jest ówczesnym sceptykom i pesymistom, którzy mieli rację, chociaż
politycznie ponieśli porażkę.
Na książkę składa się kilkanaście niezwykle interesujących szkiców
poświęconych kondycji współczesnej myśli prawicowej i prawicy w ogóle. Autor
omawia poglądy Davili, Schmitta, Maurrasa, Straussa, Evoli, a także doktrynę
hiszpańskiego frankzmu, chilijskiego pinochetyzmu i amerykański
neokonserwatyzm, stosunek współczesnej prawicy francuskiej do Unii
Europejskiej i frankofoński radykalizm narodowy Degrellea. Zbiór ten jest bez
wątpienia próbą odpowiedzi na pytanie o tożsamość prawicy, o jej zdolność do
wyjścia z defensywy, na którą została ponad dwieście lat temu skazana przez
myślicieli lewicowych. To jest także próba odpowiedzi na pytanie, czy
współczesna prawica tworzy autentyczną kontrpropozycję wobec ideologii
lewicowych, czy też jest tylko rodzajem schizmy wewnątrz lewicowego nurtu,
który opanował już wszystkie dziedziny aktywności politycznej, społecznej,
wreszcie zawładnął kulturą i ludzką mentalnością...
Tę książkę powinno się czytać jako ciąg dalszy Teokracji papieskiej 1073-1378.
Razem z tym dziełem tworzy swoistą summę poświęconą polityce i władzy.
Pokazuje, jak zmieniały się treści wypełniające te pojęcia, jak ewoluowało ich
rozumienie. Czytelnik z łatwością odczyta kierunek tych zmian niezwykle
szczegółowo i w interesujący sposób opisanych przez prof. Wielomskiego. Tym
bardziej, że Teokracja papieska nie ogranicza się tylko do ram wyznaczonych
przez tytułowe daty, ale omawia zagadnienie władzy właściwie od początku
pojawienia się chrześcijaństwa i od momentu zetknięcia się tej doktryny z
wierzeniami pogańskimi przede wszystkim ludów germańskich. Możemy zatem
powiedzieć, że problem władzy jest obecny od zarania naszej kultury i że w
zasadzie od początku z władzą człowieka nad człowiekiem, nad grupą,
społecznością ludzką był kłopot polegający na konieczności jakiegoś jej
usprawiedliwienia, uwarunkowania podania racji dostatecznej przemocy, która
władzy towarzyszy od zawsze. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa mieliśmy do
czynienia z absorpcją przez tę doktrynę wierzeń, przekonań i tradycji
pogańskiej a przede wszystkim łączenia tradycji antyku greckiego i rzymskiego
z tradycją starotestamentalną. Władzę usprawiedliwiano Bożym Prawem. Władza
pochodziła od Boga. Według świętego Pawła Apostoła była to kwestia oczywista.
Władza była gwarantem Bożego porządku i ładu społecznego na ziemi. Bunt
przeciwko władzy był buntem przeciwko Bogu i jego – można powiedzieć –
naczelnemu władztwu. W jego imieniu władzę na ziemi sprawowali cesarz, papież,
królowie, książęta itd. w dół hierarchii społecznej.
Wolność, Równość i Braterstwo albo Śmierć tak brzmi pełne zawołanie Wielkiej
Rewolucji Francuskiej. Konserwatyści i kontrrewolucjoniści nie wierzyli, że
rewolucja doprowadzi ludzkość do wolności, równości i braterstwa. Nie wierzyli
też w społeczeństwo liberalne, co sprawdziło się w latach 20. wieku XX, kiedy
narodziło się zjawisko totalitaryzmu. Zgodnie twierdzili, że Wolność
antyszambruje Anarchii, Równość doprowadzi do Despotyzmu, a Braterstwo
prowadzi do Nijakości. Tylko Śmierć stanie się faktem, ponieważ zostaną
wymordowani wszyscy, którzy sprzeciwią się Anarchii, Despotyzmowi i Nijakości.
I tak się stało, a właściwie dzieje się cały czas. Drugi tom Prawicy różni się
od pierwszego tym, że jest to tekst problemowy, podzielony został na cztery
części ułożone logicznie. W pierwszej Wielomski opisuje idee rewolucyjne
widziane oczami ich przeciwników. W drugiej przedstawia cztery wybitne
postacie, które uznał za reprezentatywne dla idei kontrrewolucyjnej w XX
wieku, czyli: Carla Schmitta, Ernsta Juengera, Charlesa Maurrasa i Antonia
Oliveirę de Salazara. Trzecia część książki jest poświęcona walce prawicy z
kolejną falą rewolucyjnego potopu, czyli z faszyzmem i narodowym socjalizmem.
Ostatnia część traktuje o bardziej znanej opozycji wobec kolejnego wcielenia
rewolucji, jakim był komunizm. Autor zdecydował się jednak odejść od
referowania powszechnie znanych antykomunistycznych poglądów konserwatystów i
zdecydował się skupić na myślicielach mniej znanych, takich jak Plino Correa
de Oliveira z Brazylii. Książkę zamyka tekst bardziej współczesny, poświęcony
refleksji prawicowej nad postkomunistyczną Rosją rządzoną przez Władimira
Putina.
Carl Schmitt uchodzi w Polsce za liczący się autorytet prawicowej myśli
konserwatywnej. Rzeczywiście, jest jednym z najznaczniejszych przeciwników
liberalizmu i demoliberalnego bałaganu, ale czy to wystarczy, by go wynosić na
ołtarze, w tym ołtarze katolickie? Jaki był ten myśliciel wychowany w
katolickiej rodzinie w otoczeniu sprotestantyzowanej kultury niemieckiej? Jak
zachował się w czasie próby, jaką dla intelektualisty był nazizm?
„…Ziemi nie dziedziczymy po naszych rodzicach, pożyczamy ją od naszych
dzieci…” Antoine Marie Roger de Saint-Exupéry Rośliny stanowią nawet 99,9%
masy wszystkich organizmów żywych na Ziemi, więc powinny być dominującą
częścią otaczającego nas środowiska, a wydaje się, że tak wcale nie jest.
Pomimo szerokiej edukacji ekologicznej nie przypisujemy „wegetującej”
roślinności zbyt doniosłej roli, przez większość jest ona uważana postrzegana
jako nieożywiony element przyrody, bez statusu jaki mają zwierzęta. Tymczasem
rola „rachitycznych paprotek” czy „mimoz” w środowisku jest bezcenna.
Parafrazując starą dewizę: „… rośliny żywią i bronią…” Fitoremediacja to słowo
utworzone z greckiego przedrostka fito, oznaczającego roślinę i łacińskiego
remedium – „oczyszczenie” lub „przywrócenie”. Termin ten odnosi się do
różnorodnego zestawu technologii, które wykorzystują rośliny – występujące w
naturze lub modyfikowane genetycznie – do degradacji, ekstrakcji,
magazynowania lub unieruchamiania zanieczyszczeń z gleby i wody, w tym metali,
pestycydów, węglowodorów i chlorowanych rozpuszczalników. W książce opisano
możliwość wykorzystania roślin do usuwania różnych zanieczyszczeń
nieorganicznych (jak jony metali i metaloidów) oraz organicznych (np. związki
ropopochodne). Czytelnik znajdzie w niej m.in.: źródła, charakterystykę i
sposoby migracji zanieczyszczeń obecnych w środowisku gruntowym;
charakterystykę poszczególnych procesów pobierania, transportu i metabolizmu
zanieczyszczeń na poziomie komórek i tkanek roślinnych, opis poszczególnych
technik fitoremediacji; szczegółowy opis roślin zdolnych do
akumulacji/rozkładu zanieczyszczeń; opis stosowanych technologii, możliwości
wykorzystania roślin transgenicznych, możliwości wykorzystania mikroorganizmów
(metagenomów) zdolnych do intensyfikacji procesów; problem wzbogacania gleb
zdegradowanych i zanieczyszczonych na których procesy fitoremediacji są
prowadzone, modelowanie procesu, projektowanie (wykorzystanie GIS);
fitosekwestracja dwutlenku węgla, bilans ekonomiczny i aspekty społeczne,
problem zagospodarowania biomasy roślinnej (rośliny energetyczne). Książka
przeznaczona jest m.in. dla studentów kierunków biologia, biotechnologia,
ochrona środowiska, inżynieria środowiska, energetyka, rolnictwo i pokrewnych;
pracowników dydaktycznych i naukowych zajmujących się problemem zanieczyszczeń
i ochrony środowiska glebowego; pracowników samorządów, właścicieli terenów
zanieczyszczonych; firm zajmujących się remediacją/rekultywacją/rewitalizacja
terenów zniszczonych; ekologów, leśników. Z recenzji: „Zaletą publikacji jest
szeroki zakres tematyczny, który nie tylko porządkuje dotychczasową wiedzę,
ale również uogólnia ją i popularyzuje. Autorom udało się przedstawić
fitoremediację w różnych aspektach jako interdyscyplinarną i złożoną metodę
oczyszczania środowiska.” Dr hab. inż. Zygmunt Mariusz Gusiatin, prof. UWM
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
