This text can be considered a documentary; it is a compilation of fragments of records compiled in Palestine in 1943 by the Polish group Eastern Center for Information. It is based solely on the testimony of Jewish children evacuated from the Soviet Union to Palestine.
Autobiograficzna opowieść o pewnym pokoleniu. Jej protagonistami są między innymi Marek Hłasko, Krzysztof Komeda, Roman Polański, Elżbieta Czyżewska, Agnieszka Osiecka, Sławomir Mrożek – młodzi ludzie skażeni najpierw przez wojnę, a później przez komunistyczną szkołę. Motywem przewodnim jest nie tylko uchodźstwo czy wygnanie polityczne lub etniczne, lecz także egzystencjalne – często daremne – szukanie azylu w sztuce. Rzecz się dzieje w Warszawie, Tel Awiwie, Montrealu, Hollywood i Beverly Hills, Neapolu, Genewie, Monachium, Nowym Jorku, Las Vegas, Buenos Aires. Książka nominowana do Nagrody Nike w 2005 roku.
Zbiór eseistyki Henryka Grynberga, na który składają się następujące teksty: — Historia polsko–żydowska — Polska ekskluzywna — Trójkąt polsko–żydowsko–ukraiński — Dziedzictwo duchowe — Przymieszka krwi — Żyd, który udawał Polaka, który udawał Żyda — My, Żydzi z Dobrego — Obowiązek — Palestyna, Palestyna... — Winię Europę — Nad pięknym, modrym Wannsee — Imperatyw człowieczeństwa Od Autora: Większość niniejszego monologu była w tej lub innej formie publikowana w „Res Publice Nowej” i na jej stronie internetowej, gdzie wywoływała ożywioną dyskusję. Esej zatytułowany Obowiązek ukazał się pierwotnie w Odrze, a Przymieszka krwi i Dziedzictwo duchowe wyrosły z recenzji zamieszczonych dosyć dawno w tygodniku „Wprost” i „Gazecie Wyborczej”. Najstarszy jest Żyd, który udawał Polaka, który udawał Żyda..., bo wywodzi się z artykułu drukowanego w 1991 w nowojorskim „Okay Ameryka” i późniejszej dyskusji w chicagowskim „To Be”. Henryk Grynberg w Monologu polsko-żydowskim po raz kolejny podejmuje problem Holokaustu. Zbiór eseistyki, na który składają się teksty pochodzące z różnych lat, sięga do współczesnych dziejów totalitaryzmu, jego korzeni i potwornych skutków, takich jak Szoa, i analizuje wydarzenia, które odcisnęły swe piętno na całym XX wieku. Po tragedii 11 września 2001 r. Autor z nowej perspektywy spogląda na współczesny świat polityki i kultury, na jego duchowy klimat, na polityczną hipokryzję i wybiórczą pamięć. W jednym z esejów mówi m.in. o „rozkładzie moralnym poholokaustowej Europy”, trwałym i ciągle widocznym, zamazującym obraz współczesności. Niektóre szkice są polemiczne, większość z nich drukowała prasa, głównie ’Res Publica Nowa’. Część wynikła z konkretnego sporu, inne bywają ogólniejsze. Jedne zmagają się z historią, ale są też takie, które dotyczą współczesności i od szczegółu wychodzą do ogółu. Marek Radziwon, Gazeta Wyborcza
Výbor z kratších textů Henryka Grynberga pořídila editorka a překladatelka Olga Hostovská po dohodě s autorem převážně z knih Życie ideologiczne (Židovská škola; Život studentský, život veselý; Exodus) a Szkice rodzinne (Socialismus po Polsku; Domov; Racoon) takovým způsobem, aby vybrané tematické celky mapovaly zhruba padesátileté období od konce 40. let minulého století do konce tisíciletí. Čtenář se zde postupně seznamuje se zkušenostmi žáka židovské školy, s radostmi vysokoškolského studenta v době odhalování stalinských zločinů, s poválečným budováním země, s podivnou atmosférou gomółkovského Polska i s důvody, které autora přiměly k emigraci. Poslední dvě prózy (Povinnost; My Židé z Dobrého), které přeložila Daniela Lehárová, byly vybrány z knihy Monolog polsko-żydowski (2003). První líčí události z 90. let, kdy se autor vrátil do Polska, aby splnil slib daný mrtvému otci. Závěrečný esej My, Židé z Dobrého přibližuje čtenáři postavení židovského autora, který žije v USA, ale nepíše ani anglicky, ani jidiš, protože jeho mateřským jazykem se stala jednou provždy polština.
Židovská válka líčí osud chlapce, jehož klidné dětství promění válka v neustálý útěk ve strachu o svůj život i životy svých blízkých. Nebezpečí hrozí nejen ze strany okupantů, ale má i podobu lidské hamižnosti a malosti, jejíž obětí se nakonec stává otec. Matka s posledním synem pokračuje v zoufalém boji o přežití. V 2. části - Vítězství - sledujeme obraz poválečného Polska, kde návrat do bývalého domova je trpkým zklamáním. Boj o pozice v novém životě, snaha získat lehce majetek vyvražděných Židů a nakonec nemožnost dopadnout osoby zodpovědné za smrt otce rodiny přivedou matku na pokraj zhroucení, z nějž ji vyvede jen nutnost sehnat jakýkoli zdroj obživy pro sebe a syna a rozpor mezi touhou odjet z Evropy a zůstat na známých místech.. Oba díly spojuje postava vypravěče, jediného přeživšího syna, který popisuje realitu očima dítěte, v rychlém spádu tak, jak ji vnímá.
Epicka powieść biograficzna oparta na wspomnieniach Adama Bromberga, komunisty z zamożnej żydowskiej rodziny, więźnia politycznego, niewolnika sowieckiego obozu pracy, oficera frontowego Pierwszej i Drugiej Dywizji, wybitnego wydawcy na skalę międzynarodową, oskarżonego i więźnia antysemickiej kliki moczarowskiej, a na koniec uchodźcy. Są to równocześnie doświadczenia wykorzenionej, wyobcowanej i zdezorientowanej inteligencji polsko-żydowskiej. Tytuł „Memorbuch” (księga pamięci) zaczerpnięty z dawnych kronik żydowskich i dygresje historyczne podkreślają niezmienność mentalności i metod prześladowania europejskich Żydów – od średniowiecznych do nazistowskich i marcowych. Książka była zakwalifikowana do finału Nagrody Nike 2001.
„Dziedzictwo” jest swoistą opowieścią detektywistyczną skomponowaną z rozmów nagrywanych podczas produkcji znanego filmu dokumentalnego Pawła Łozińskiego „Miejsce urodzenia”. Henryk Grynberg wraca po latach w swoje rodzinne strony, żeby dowiedzieć się, kto zamordował jego ojca i co się stało z jego półtorarocznym bratem. To śledztwo doprowadza do odkrycia wstrząsającej prawdy i ekshumacji zwłok. Dialogi o głębokim ładunku psychologicznym ukazują również szeroką gamę postaw moralnych, a końcowy monolog-epilog koryguje niektóre zeznania i uzupełnia szczegóły zbrodni nieujawnione na filmie.
Miałem nadzieję, że pomieszka tu po mnie syn - choć mówi, że nie chce, że za dużo tu mojej obecności - ale teraz już wiem, że nie. Że nie przeżyją mnie i odejdą ze mną moje dęby i bambusy. Że nie przyjdą tu więcej moje sarny, chipmunki i lisy. Że wszystko to zniknie, jak gdyby nie istniało, lub istniało tylko w mojej wyobraźni. Jakby miał rację Platon... Do żadnego innego miejsca na ziemi nie byłem tak przywiązany. Może dlatego, że wiem, że to moje ostatnie? Niedobrze się przywiązywać, bo trudno się rozstać. Gram na czas, to znaczy ścigam się z czasem, żeby coś przynajmniej na piśmie zostało. Henryk Grynberg - prozaik, poeta, eseista. Od roku 1967 mieszka w Stanach Zjednoczonych. Laureat prestiżowych nagród literackich, m.in: Tadeusza Borowskiego (1966), Fundacji Kościelskich (1966), Stanisława Vincenza (1991), Fundacji Alfreda Jurzykowskiego (1991), Jana Karskiego i Poli Nireńskiej (1997) oraz Koret Jewish Book Award (2002). Był czterokrotnie nominowany do 'Nike'. Jest autorem powieści: Żydowska wojna (1965), Zwycięstwo (1969), Życie ideologiczne (1975), Życie osobiste (1979), Memorbuch (2000); tomów opowiadań: Ekipa Antygona (1963), Szkice rodzinne (1990), Drohobycz, Drohobycz (1997), Ojczyzna (1999); zbiorów esejów Prawda nieartystyczna (1984) i Monolog polsko- żydowski (2003) oraz zbeletryzowanych wspomnień: Kadisz (1987; Kalifornijski kadisz 2005), Uchodźcy (2004), Janek i Maria (2006). W roku 2011 nakładem Świata Książki ukazał się pierwszy tom Pamiętnika.
W niniejszym trzecim tomie swoich pamiętnikarskich zapisk�w, datowanych od kwietnia 2014 do lutego 2017 roku przeważnie w McLean pod Waszyngtonem, Henryk Grynberg dobitnie komentuje bieżące gry polityczne i międzynarodowe, rewidując doniesienia medi�w, zwłaszcza dotyczące Żyd�w i Izraela. Dzieli się wrażeniami z wydarzeń kulturalnych i lektur, szczeg�lnie na temat Holokaustu, i jak zwykle energicznie polemizuje. Wspomina ludzi, kt�rzy z jego świata odeszli, żegna tych, kt�rzy odchodzą. A jednocześnie obserwuje przyrodę i z poetycką wrażliwością oraz dowcipem i wdziękiem opisuje ?bezdomne? lisy i sarny ? z przych�wkiem ? kt�re regularnie odwiedzają zapuszczony backyard za oknem jego gabinetu, ?towarzysząc? mu godzinami przy pracy. Dramatyczna kompozycja sprawia, że czyta się te zapiski jak fascynującą całość.